Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Wat doen we met de kinderen?

Scheiden: de gevolgen voor kinderen zijn groot

Jaarlijks vinden bijna 40.000 echtscheidingen plaats en de rampzalige gevolgen voor kinderen worden zwaar onderschat: van stotteren, dromen en bedplassen tot ernstige depressies. De maatschappij komt terug van de politieke correctheid van scheiden: de gevolgen voor kinderen zijn te groot. Een meisje van 11: “Als ik heel veel bid, komen papa en mama misschien wel weer bij elkaar.”

Deel:

Onze maatschappij lijkt wakker geworden te zijn als het gaat om scheiding en de schadelijke invloed daarvan op kinderen. ‘Scheiding erger dan de dood’, ‘Echtscheiding schaadt kinderen’, ‘Gevolgen scheiding op latere leeftijd vaak ernstig’, ‘Vaak stoornis bij kind gescheiden ouders’, koppen de kranten en bladen de laatste tijd alarmerend. Als een scheiding werkelijk zo’n grote invloed heeft op kinderen, dan hebben we te maken met een serieus probleem: jaarlijks vinden maar liefst 40.000 scheidingen plaats, waarbij evenzoveel kinderen zijn betrokken. Voor de helft van deze kinderen leidt de echtscheiding tot een permanente ontwrichting in de relatie tussen de ouders en meestal tussen de vader en de kinderen. Het Parool berichtte eind vorig jaar dat meer dan 16.000 kinderen jaarlijks het contact met hun vader verliezen of een slecht contact hebben. Daarbij komen nog 70.000 scheidingen van ongehuwd samenwonenden met kinderen. Opgeteld gaat het dus om honderdduizenden ontwrichte levens.

Gepieker

Dat scheiden levensontwrichtend is, blijkt ook wel uit reacties van kinderen van wie de ouders gescheiden zijn. ‘Voor elke scheiding ontstaat vroeg of laat een moment dat het tot je doordringt: Het gaat helemaal niet goed tussen mijn ouders. Die wetenschap bezorgt bijna alle kinderen momenten van machteloosheid en gepieker,’ staat in het boek Mijn ouders zijn gescheiden (uitgeverij Kok, Kampen). In dit boek komen jongeren aan het woord om te vertellen hoe het is als je ouders gaan scheiden of gescheiden zijn. Sommige reacties in het boek zijn ronduit pijnlijk. “Als ik heel veel bid, komen papa en mama misschien wel weer bij elkaar,” zegt een meisje van 11. Een jongen van 15: “Ik kwam uit school en ik zag de dominee op de bank zitten. Ik dacht eerst dat hij gewoon op bezoek kwam, maar toen mijn vader me kwam halen, had ik het door. Eerst wilde ik het niet, maar ik ben uiteindelijk huilend naar binnengegaan omdat ik wist wat er ging komen. De dominee heeft toen alles verteld. Ik weet nog dat ik het niet wilde horen.”

Alexander de Vreugd, nu 49, is ook kind van gescheiden ouders. De scheiding heeft een onuitwisbare indruk op hem gemaakt. “Mijn vertrouwen was weg. Sindsdien ben ik gaan stotteren, dromen en bedplassen. Daarnaast heb ik heel veel moeite gehad met het maken van beslissingen. Ook op school ben ik jarenlang gepest, want ik was minder weerbaar door alles wat er gebeurd was. Een scheiding maakt je erg onzeker.”

Kinder- en jeugdpsycholoog dr. Marga Akkerman herkent de problemen. Ze heeft onlangs samen met onder meer Andries van Dantzig, René Diekstra, Kees de Hoog en Hans Crombag een manifest ondertekend dat aangeeft dat Nederland zo ongeveer het land van de exen begint te worden en dat kinderen daarvan de dupe zijn. De inhoud van dit manifest is in één zin samen te vatten: ‘Een samenleving die echtscheiding mogelijk maakt zonder dat alles goed is geregeld, vraagt om problemen.’ Akkerman: “We willen de maatschappij wijzen op de schadelijke gevolgen van echtscheiding, zowel emotioneel als economisch.” Scheiden mensen zo makkelijk dan? Daar durft ze geen antwoord op te geven. “Wel hoor ik van scheidende ouders vaak argumenten die geënt zijn op zelfontplooiing. Ik wil mensen motiveren om het samen op te lossen, want het lijkt wel of dat argument naar de achtergrond verdwenen is.”
Scheiden is volgens Akkerman en veel van haar collega’s “rampzalig” voor kinderen. “Kinderen worden in een nest geboren waarvan ze denken dat het ‘voor altijd’ is. Als dat nest dan letterlijk uit elkaar valt, zijn ze totaal in de war en stort hun wereld- en toekomstbeeld in. Ze zijn hun nest kwijt. Verder hebben ze vaak te maken met loyaliteitsproblemen: ze hebben het gevoel dat ze moeten kiezen tussen de ouders en dat willen en kunnen ze niet. Of de ene ouder heeft rare praatjes over de andere ouder of andersom.”

Akkerman is verder niet echt blij met de cultuur ná de scheiding. De cultuur is nu vaak: Het kind gaat twee weken naar de moeder en heeft in het weekend omgang met de vader. Gevolg: in het weekend doet pa leuke dingen met het kind of de kinderen, want het moet vooral gezellig zijn. “De vader wordt dan een soort leuke oom met wie je alleen maar leuke dingen doet. Dat is voor het kind niet goed en heeft niets met opvoeding en continuïteit te maken. Bovendien wordt het vaderschap uitgehold.”

Akkerman pleit juist daarom voor het co-ouderschap. We moeten af van de ‘omgang’ met de vader of moeder, vindt de jeugdpsycholoog en ze pleit voor ouderlijk gezag en gemeenschappelijke opvoeding, ook na de scheiding. Dat betekent dat de ouders het kind evenveel zien en evenveel opvoeden. “Het kind woont bijvoorbeeld de ene week bij de moeder en de andere week bij de vader, zodat beide ouders het kind kunnen opvoeden en bijvoorbeeld de vader niet die leuke oom wordt.”

Generaties

Volgens Alexander de Vreugd beseffen veel ouders niet wat ze hun kinderen aandoen als ze gaan scheiden. “Ouders hebben misschien een beetje in de gaten dat het wat doet met een kind, maar ik denk niet dat ze ten diepste beseffen wat voor schadelijke en ingrijpende gevolgen een scheiding heeft voor een kind.” Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat kinderen van gescheiden ouders zelf ook opvallend vaak in een scheiding terecht komen. De Vreugd herkent dit, maar gelukkig niet in z’n eigen huwelijk. Z’n overgrootouders zijn op latere leeftijd gescheiden, iets wat in die tijd nog zeer uitzonderlijk was. Zijn grootouders hadden een slecht huwelijk wat vaak op springen heeft gestaan en z’n ouders zijn ook gescheiden. “Ik geloof in de geestelijke effecten van scheiden en ik geloof ook dat dat kan doorwerken van generatie op generatie. Wat de mens zaait, zal hij oogsten. Soms zaait een generatie bepaalde ellende die een volgende generatie pas geoogst wordt. Toch spreekt De Vreugd uit eigen ervaring als hij zegt dat God ons wil vergeven als er echt berouw is en dat de bitterheid die voortkomt uit een scheiding te overwinnen is. “Een scheiding is nooit Zijn plan geweest, want zoiets raakt hele generaties en ik geloof dat God het scheiden haat omdat het de mens kapot maakt en Zijn tegenstander grond geeft om levens te vernielen. Er zal wraak komen van God over alle echtscheidingen, maar ook vergeving door oprecht berouw. Zelf heeft De Vreugd ervaren dat door Jezus herstel mogelijk is van pijn en beschadigde emoties. Hierdoor kwam er bij Alexander ook een keer in generaties lang slechte huwelijken en scheidingen. “Ik heb het een plaats kunnen geven en het is veilig. Op dat punt heeft God mijn emoties en gevoelens genezen. Ik ben ook niet meer bang dat mijn huwelijk op een scheiding zal uitlopen.”

Dat wil niet zeggen dat het scheiden van zijn ouders geen invloed heeft gehad op het huwelijk van Alexander en zijn vrouw Friede. “De eerste jaren van ons huwelijk is er heel wat losgekomen. Allerlei emoties, pijn en verdriet kwamen vrij onverwachts naar boven. En natuurlijk hebben wij ook onze momenten gehad waarop we dachten: ‘Is dit nou het huwelijk? Het is vreselijk!’ Toch denk ik dat liefde een keuze is. Je hebt voor elkaar gekozen en je moet voor elkaar blijven kiezen. En we mogen afrekenen met onze ideaalbeelden van het huwelijk, dat vaak wordt voorgespiegeld. Zoals in films of streekromans: een gezin dat het altijd goed heeft met elkaar, waar het altijd gezellig is, altijd leuk, mooie tuin, twee auto’s, leuke kinderen die nooit mopperen en waar vader en moeder altijd even voorbeeldig en liefdevol reageren... Dat is dus niet zo. Een goed huwelijk is knokken. Frieda en ik zijn dit jaar 26 jaar bij elkaar en we hebben ervaren dat een goede relatie echt goud waard is en een bron van vreugde. Voor jezelf en voor je kinderen.”

--:--