Wie heeft recht op het krachtbeeld van Ne Kuko? Festus Toll geeft roofkunst een gezicht

Voor zijn documentaire dook Festus in de verhalen en geschiedenis achter roofkunst. Hiervoor reisde hij naar Congo met 'de Robin Hood van de Afrikaanse roofkunst': Mwazulu Diyabanza. Diyabanza voert campagne voor de teruggave van Afrikaans erfgoed. Uit protest tegen kolonialisme haalt hij kunst uit Europese musea. "De voorwerpen en kunstwerken die hier staan, zijn in de koloniale tijd geplunderd uit Afrika. Wij vragen de dief nooit toestemming om terug te geven wat hij heeft gestolen."

Het standbeeld van Ne Kuko

Het verhaal van Ne Kuko begint in Congo; het land van Diyabanza's voorouders. Hier waren vroeger negen chiefs aan de macht. Koning Ne Kuko was één van hen. Ne Kuko bezat een nkisi; een spijkerbeeld dat wordt gezien als heilig en krachtig. Inwoners van Boma en de omliggende dorpen geloven dat het beeld bescherming biedt. Maar dit beeld is niet meer te vinden in Congo… Het staat nu in het Africa Museum in Tervuren (België). Hoe kwam het daar terecht?

De Congolese koningen versus de Europese handelaren

In 1875 kwam Alexandre Delcommune aan in Boma; in die tijd een belangrijke Congolese handelsstad. Hij werkte voor een Frans bedrijf dat rubber en ivoor verhandelde. De handel maakte Delcommune en veel andere nieuwkomers rijk. Maar veel dorpelingen hadden het zwaar, vertelt Festus in zijn documentaire.

Toen de chiefs van Boma besloten om de belastingen op hun handelsroutes te verhogen, ontstond een economisch conflict. De Europese handelaren besloten de chiefs aan te vallen. Tijdens deze aanval werden midden in de nacht huizen in brand gestoken. Er ontstond grote paniek. Delcommune stal het standbeeld van Ne Kuko, in de wetenschap dat hij zo een waardevolle 'gijzelaar' te pakken had.

Na deze gebeurtenis weigerde Delcommune verzoeken om het beeld terug te geven. Hij nam het beeld in 1883 mee naar België.

'Begeer niets van een ander'

Festus' documentaire The story of Ne Kuko maakt deel uit van de nieuwe EO-documentaireserie de 10 geboden. De geschiedenis van het standbeeld van Ne Kuko zet aan tot nadenken: hoe gaan we – met het tiende gebod in gedachten – om met roofkunst?