7 Tussen Amersfoort en Nijkerk – Arkemheen, het jaar: 1356
Een van de eerste polders van ons land
20 juli 2021 | Leestijd 2 min
Het is 1356 en hertog Reinald III van Gelre geeft toestemming aan de bewoners van Putten en Nijkerk om hun gronden, toen bekend onder de naam "Erckemehen", met een dijk te beschermen tegen het zeewater van de Zuiderzee. De zeepolder Arkemheen – tegenwoordig nog zo’n 3200 hectare groot – was geboren. Daarmee een van de oudste polders van ons land.
Het gebied tussen Nijkerk en Amersfoort is altijd al een laaggelegen drassig gebied geweest dat hard bevochten moest worden op de Zuiderzee.
Geboorte van de polder Arkemheen
Na verlening van het ‘dijkrecht’ werd tussen de Laak (bij Nijkerk) en de Schuitenbeek (bij Putten) een dijk van 10 kilometer lang aangelegd. Het toegekende ‘dijkrecht’ bracht plichten voor de grondbezitters met zich mee. Zo moesten zij grond afstaan voor de aanleg van de dijk en deze onderhouden, net als de watergangen en wegen in het gebied. Een polderbestuur regelde namens de grondeigenaren de onderhoudstaken.
Bescherming tegen (regen)wateroverschot
Ook van binnenuit werd de polder door water bedreigd. Regenwateroverschot van de polder en de omliggende hogere gronden moest een weg vinden naar de zee. Voor het afwateren van de landerijen in de polder had men tussen 1531 en 1776 acht keersluizen in de dijk aangelegd.
Tekort en overschot
Om een zo goed mogelijke afvloeiing van het polderwater via de vaarten te bewerkstelligen moesten het bodempeil in stand worden gehouden, waterplanten worden verwijderd en eventueel worden gebaggerd. Als echter na hevige regenval voor langere tijd de zee opgestuwd werd door de harde noordwestenwind kon men niet afwateren en konden bij waterteveel de lage gedeelten van de polder onder lopen, met alle gevolgen van dien voor de landbouw.
Bij de hoger gelegen gronden in de Putter polder kon het ook wel eens voorkomen dat er bij langdurige droogte te weinig water was. In zulke gevallen moest de afstroom via de spuisluis belemmerd worden door middel van het plaatsen van schotten. Bij zeer grote droogte werd ook wel zeewater ingelaten.
Zie ook:
De Arkemheense polder is een van de oudste polders van Nederland. Honderd jaar lang heeft stoomgemaal Hertog Reijnout gezorgd voor de ontwatering van deze polder. Ook nu nog mag het kolengestookte stoomgemaal bij extreme waterstanden bijspringen. Het gemaal is geopend voor publiek en in de oude kolenloods is een bezoekerscentrum ingericht.
