Alcoholverslaving: wat is het en hoe ga je ermee om?

“In mijn familie werd altijd veel alcohol gedronken”, vertelt Yvonne (65). “Op zondag na de kerk kwamen we bij elkaar en kwam er bier op tafel. Mijn vader dronk graag en opa had altijd een fles jenever naast zijn stoel. Het was de hippietijd, alles kon en alles werd ontdekt. Ik wilde erbij horen.

Al op mijn vijftiende werkte ik als hulp in de afdelingskeuken van een ziekenhuis. Soms ging er een scheut cognac door een drankje met eiwitten – als er over was, lepelde ik dat op. Op vakantie in Spanje dronk ik gerust een karaf sangria in m’n eentje op. Zo heb ik het binge drinken ontwikkeld. Ook ging ik blowen. Na de nachtdienst gingen we vaak met z’n allen naar de kroeg, daar was ook drugs bij. Daar zag ik dan echt naar uit. Thuis sliep ik mijn roes uit, zodat ik ’s avonds weer fris was.”

Wanneer ben je verslaafd?

“Een verslaving heeft niet zozeer met de hoeveelheid te maken, maar met de gevolgen die iemand merkt”, vertelt Josette. “We spreken van een verslaving als een patiënt klinische beperkingen heeft en/of lijdensdruk ervaart. Bij klinische beperkingen moet je denken aan onder andere controleverlies en ‘trek’, craving. Je telt de uren af voordat je weer mag drinken. Lijdensdruk is bijvoorbeeld als je je maatschappelijke functies niet meer kunt vervullen en je controle verliest op wat waardevol voor je was. Dat drukt op je, dat geeft lijden.”

Volgens Josette komt een verslaving nooit alleen – er gaat vaak een heel verhaal aan vooraf. “Ontwikkeling van een verslaving is deels genetisch, maar er zijn ook omgevingsfactoren van invloed. Zoals karakter – sommige mensen zijn impulsiever en meer uit op sensatie –, levensgebeurtenissen zoals misbruik of verlieservaringen en groepsdruk, vooral bij jongeren. Als ouders heb je een voorbeeldfunctie: zien drinken doet drinken. Alcohol dempt emoties, dus wordt ook ingezet om met bepaalde emoties om te gaan.”

Aan alcoholverslaving gaat vaak een heel verhaal vooraf

Yvonne: “Mijn moeder was een stille vrouw, ik had niet echt een band met haar. Alcohol vervulde die leegte. Mijn ouders corrigeerden me niet, ze zagen het met lede ogen aan. Mijn moeder heeft veel voor me gebeden, maar ze was niet in staat het tij te keren.” Josette: “In gezinnen is open communicatie heel belangrijk. Vraag je kinderen hoe zij en hun vrienden met alcohol omgaan. Als je alcoholgebruik direct afkeurt, denkt een jongere al gauw: dan zeg ik wel niks meer. Stel wel duidelijk grenzen in het gebruik van alcohol en wees zelf dus ook een voorbeeld. Is er een probleem, schakel dan op tijd hulp in van de huisarts of het sociale wijkteam.”

Vicieuze cirkel

Op haar zestiende komt Yvonne in een afkickcentrum terecht. Yvonne: “Zodra ik uit die kliniek kwam, voelde ik me weer eenzaam. Ik wist dat het niet goed was, maar automatisch ga je door. Zonder alcohol had ik het gevoel dat ik niet functioneerde. Ik dronk de hele dag door, de dag begon met wodka. Ik sleepte me door het leven heen. Ik was onzeker en hard voor mezelf. Op mijn vijftiende ben ik drie keer verkracht, dat heeft er niet bij geholpen. Van mijn achttiende tot dertigste heb ik in de prostitutie gezeten. Om dat vol te houden, moest je ook drinken. Als ik een paar jaar clean was, viel ik steeds terug. Op mijn 21e startte ik een opleiding, maar die heb ik afgebroken. Dat gaf voor mij weer de bevestiging: ik kan niets. Er was maar één oplossing: terugvallen in de drugs en alcohol.”

Zonder alcohol had ik het gevoel dat ik niet functioneerde

Josette: “Bij een verslaving komen ontwenningsklachten voor, zoals het trillen van de handen, onrust en zweten. Zodra je dan alcohol drinkt, verdwijnt dat weer. Het is een vicieuze cirkel waarin je zit. Het voorste gedeelte van je hersenen zijn de rem op je gedrag. Bij een alcoholverslaving gaat die rem minder goed functioneren. Je bent impulsiever en denkt minder na over de gevolgen van je gedrag. Je leeft in een eigen wereld.”

De gevolgen van alcohol

Alcohol heeft veel effecten, op korte en lange termijn. Josette: “Met één tot twee glazen word je minder geremd, ontspannener en soms slaperiger. Je krijgt beperkingen in geheugen, aandacht en coördinatie. Dit kan ook als positief worden ervaren. Bij drie of meer glazen verdwijnen de gunstige effecten en neemt de kans op vergiftiging toe. Je krijgt beperkingen in spraak en coördinatie en wordt agressiever. Bij een promillage van 1,6 tot 3 krijg je kans op black-outs, braken en bewustzijnsverlies. Van een promillage boven de 3 krijg je levensbedreigende beperkingen doordat je ademhalingsprikkel wordt onderdrukt. Ook door overgeven met minder bewustzijn kun je stikken.

Een alcoholverslaving verhoogt de kans op kanker en hart- en vaatziekten en een verhoogde bloeddruk, hartfalen en ritmestoornissen. Andere gevolgen zijn het Korsakovsyndroom, seksueel risicogedrag en psychiatrische stoornissen. Ook ben je vatbaarder voor bijvoorbeeld longontstekingen.”

Hoop

Als Yvonne 32 jaar is, nodigt iemand op straat haar uit voor een conferentie van de Amerikaanse evangelist Nicky Cruz. Yvonne: “Cruz was vroeger bendeleider in New York en is, na een ontmoeting met God, gaan evangeliseren. Ik was dronken en had het koud, dus ik ging erheen – daar zou het vast warm zijn. Ik heb weinig meegekregen, maar ze hebben voor me gebeden. Terug in de trein zag ik het woord ‘HOOP’ op een gebouw staan. Ik dacht: daar moet ik heen! Een half jaar later werd ik opgenomen bij De Hoop voor drie jaar.”

In die jaren rondt Yvonne een opleiding af en ontmoet ze bij De Hoop een man, met wie ze trouwt. “Hij was ook een ex-verslaafde. Samen kregen we drie kindjes. Maar hij begon weer te blowen en is weggegaan. Ik stond er alleen voor. Als mijn kinderen op bed lagen, begon ik weer te drinken en te gebruiken. Het was niet meer safe en uiteindelijk zijn ze bij een pleeggezin ondergebracht. Er kwam een periode van ups en downs. In 2009 bedacht ik: zo wil ik niet oud worden. Ik ging terug naar De Hoop.”

Meer in het leven

Yvonne: “Van jongs af aan wist ik dat er meer is in het leven. Ik heb dat ook in andere geloven gezocht; in de hippietijd bij Hare Krishna bijvoorbeeld. In het diepst van het dal kwamen er opwekkingsliedjes in m’n hoofd, zoals ‘Het geknakte riet verbreekt Hij niet’. Dat is een hoopvolle belofte. Ik wist: er is een God. Daardoor heb ik niet opgegeven. Ik heb Hem veel verdriet gedaan, maar Hij houdt van me.”

In het diepst van het dal kwamen er opwekkingsliedjes in mijn hoofd

“In mijn leven heb ik altijd christenen gehad die me opvingen en het mooie in me zagen. Dat gaf de bevestiging dat God erbij is. Het heeft bij mij wat langer geduurd, maar nu kan ik zeggen dat ik rust heb in mijn hart. Ik ben De Hoop dankbaar voor hun coaching en gesprekken. Mede door hen ben ik gaan beseffen dat er meer is in het leven.”

Josette: “Als verslavingsartsen bieden we ondersteuning op zowel lichamelijk, psychisch als sociaal vlak, vaak ook in relatie met God. Patiënten willen soms ‘huisje, boompje, beestje’, maar ik kan geen blik met huizen en leuke partners opentrekken – daar moeten we kleine, realistische doelen van maken. Motivatie of de veranderwens is een belangrijk onderdeel in de behandeling.”

Altijd een aandachtspunt

Yvonne: “Nu ben ik een paar jaar clean. Ik woon in een beschermde woonvorm. Dat is goed, want door bijna vijftig jaar verslaving heb ik heel wat psychische problemen. Af en toe heb ik sombere dagen, dan bekruipt me het depressieve gevoel dat ik van vroeger ken. Als je eraan toegeeft, is het einde zoek. Elke dag moet je weer de keuze maken of je links- of rechtsaf gaat.”

Josette: “Verslaving zal altijd een aandachtspunt blijven, ook als je al jaren clean bent. Bij iemand met een zwakke rug komen de klachten terug bij spanningen. Dat is ook zo bij verslaving: de trek kan terugkomen als er bijvoorbeeld spanningen zijn. Met name de eerste vier jaar is er grote kans op terugval. Dat hangt van dingen af als daginvulling, sociale contacten of psychiatrische problemen. Als je een terugval hebt, is de kunst er niet in te blijven hangen, maar ervan te leren en weer ‘op te staan’.”

Van waarde

Yvonne heeft de opleiding van ervaringsdeskundige bij De Hoop gevolgd en geeft voorlichting op scholen. Yvonne: “Ik heb een jaar bij Frits Rouvoet op de Wallen gelopen en heb een paar jaar in een shelter in Roemenië gewerkt. Met mijn verhaal kan ik andere vrouwen een hart onder de riem steken. Daardoor besef ik zelf ook weer dat ik van waarde ben.

Je bent het waard om als mens geliefd te worden.

Inmiddels heb ik een hartprobleem. Maar ik heb genoeg om voor te leven. In dienst van God, maar ook voor mijn kinderen. Ik heb rouw om de verloren jaren met ze, maar ze hebben vertrouwen in me. Ik ben lang misvormd geweest in mijn gedachten. Ik dacht niet na over de gevolgen, maar dacht alleen aan m’n eigen behoeftes, angsten en depressies. Ik mistte verbondenheid, de ervaring van liefde. Daar heb ik nog steeds moeite mee. Ik zie het als een handicap waar ik mee moet zien te leren leven. Ik ben dankbaar voor de handvatten die ik heb.”

Handvatten

Josette deelt een paar van die handvatten:

• Vermijd ‘drank-gangen’ in de supermarkt;
• Schakel anderen in als het moeilijk wordt;
• Zeg helpende gedachtes tegen jezelf. Denk terug aan de negatieve gevolgen van het gebruik of zeg dat je trots op jezelf bent dat je al zo lang clean bent;
• Verveling is een veelgehoorde trigger, dus zet actief in op dagstructuur en hobby’s;
• Volg de AA, waar je elkaar als lotgenoten kunt ondersteunen.

Yvonne: “Tegen mensen die struggelen met alcoholverslaving zou ik willen zeggen: geef niet op. Zoek de juiste hulp die bij je past. Niet alleen voor jezelf, maar ook de mensen om je heen. Je bent het waard om als mens geliefd te worden.”

Lees ook: 'Femke en haar man vochten voor hun huwelijk, maar de verslaving won.'