Dubbele diagnose: hoe ADHD en autisme (AuDHD) elkaar tegenwerken én helpen

De term AuDHD verwijst naar mensen die zowel ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) als autisme hebben. Het zijn beide ontwikkelingsstoornissen die genetisch en erfelijk zijn. “Je wordt ermee geboren”, legt Patricia uit, psychiater en voorzitter van het Specialistisch Centrum Ontwikkelingsstoornissen.

AuDHD is geen officiële diagnose, maar de term wordt in de praktijk veel gebruikt, omdat de combinatie vaak voorkomt. Hoewel ADHD en autisme verschillend lijken, delen ze een aantal oorzaken én uitdagingen. Uit onderzoek blijkt dat tot 70% van de mensen met autisme ook voldoen aan de criteria voor een ADHD-diagnose.

Allebei de diagnoses

De combinatie van ADHD en autisme kan zorgen voor wat Patricia een ‘soort error’ noemt. “Mensen met autisme houden van regelmaat, terwijl mensen met ADHD behoefte hebben aan variatie. Bij AuDHD kan dat botsen, waardoor focussen nog lastiger wordt. Je raakt niet alleen afgeleid door je omgeving, maar ook door je eigen gedachtenstroom.”

Verder kunnen AuDHD’ers enerzijds helemaal in een onderwerp duiken, soms tot in de kleinste details, maar ontstaat er tegelijk een drang om door te schakelen naar iets nieuws. Ook plannen en organiseren lukt vaak goed in de aanzet, omdat er een sterke drang is om overzicht te creëren. Maar zodra de hoeveelheid prikkels of taken te groot wordt, slaat datzelfde overzicht om in overweldiging. Daardoor blijven plannen soms liggen, stapelen taken zich op of raken mensen juist verstrikt in het zoeken naar de perfecte structuur, zonder dat er echt voortgang komt.

Tekst gaat hieronder verder.

• Jessica is autistisch én heeft ADHD (AuDHD): ‘Vroeger wilde ik mijn diagnoses post retour sturen’

  Klik hier

De vermoeidheid bij mensen met deze twee diagnoses is dan ook goed te verklaren. “Omdat iemand met autisme prikkels niet goed kan filteren, komen alle geluiden, bewegingen en gesprekken tegelijk binnen.” Denk aan geluiden van de televisie, radio, gesprekken in de omgeving. Bij ADHD komt daar nog iets bovenop: de aandacht spring sneller van de ene prikkel naar de andere. Het brein draait dus voortdurend op volle toeren. De prikkels moeten niet alleen verwerkt worden, het kost ook extra energie om te bepalen waar de aandacht naartoe moet. “Als ze dan de juiste signalen binnenkrijgen, duurt het langer om deze te verwerken en erop te reageren. Een gesprek kan dan alweer veel verder zijn dan waar zij zijn gebleven wanneer ze met een reactie komen.”

Verschil tussen mannen en vrouwen

Vrouwen krijgen vaak later de diagnoses ADHD en autisme dan mannen. Dat heeft te maken met verschillen in sociaal gedrag. “Mannen vertonen bij ADHD en autisme gedrag dat de omgeving stoort”, vertelt Patricia. “Denk aan duwen, trekken en achterstevoren op een stoel zitten in de klas.” Hierdoor vallen de symptomen eerder op en worden er eerder diagnoses gesteld.

De symptomen vallen bij vrouwen pas op als dat aanpassen niet meer lukt.

“Bij meisjes slaat het naar binnen, zij hebben vooral last van zichzelf. Ze proberen koste wat kost onderdeel te blijven van de groep en passen hun gedrag aan naar het gewenste gedrag. De symptomen vallen bij vrouwen pas op als dat aanpassen niet meer lukt.” Bijvoorbeeld door oververmoeidheid. “Vrouwen raken dan angstig of depressief en gaan met die klachten naar de huisarts.” Bovendien kunnen de symptomen elkaar ook maskeren: iemand kan bijvoorbeeld zo chaotisch zijn dat autistische patronen minder zichtbaar worden, of andersom. Artsen moeten volgens Patricia dan ook flink doorvragen om erachter te komen wat er achter dit gedrag schuilgaat.

Vaak rond de middelbareschooltijd komen de symptomen van AuDHD bij vrouwen aan het licht. “Naarmate je verder komt in het leven, moet je meer ballen in de lucht houden”, legt Patricia uit. “Je wereld wordt steeds groter, waardoor de kans groter wordt dat je vastloopt.” Als je het idee hebt dat je autisme en ADHD hebt en je lijdt eronder, dan kan het volgens Patricia geen kwaad om naar de huisarts te gaan.

Tekst gaat hieronder verder.

• Céline heeft autisme én is psycholoog: ‘Mensen kunnen mij niet matchen bij hun beeld van autisme’

  Klik hier

Eigen gebruiksaanwijzing

Volgens Patricia kan medicatie soms helpen bij AuDHD. “Heb je bijvoorbeeld last van een vol hoofd door al die prikkels – iets wat veel vrouwen met AuDHD hebben – dan kan bepaalde medicatie helpen met het verwerken van al die prikkels.”

Verder is het belangrijk dat je er rekening mee houdt dat activiteiten of ervaringen soms vermoeiender zijn wanneer je AuDHD hebt. “Omdat je meer last hebt van prikkels, kost het ook meer energie. Vergeet dan ook niet om hersteltijd in te bouwen. Ik adviseer daarnaast altijd om op een drukke plek met veel mensen een plek op te zoeken waar je je kunt terugtrekken. Dat kan ook gewoon op het toilet.” Leer je eigen gebruiksaanwijzing kennen, tipt Patricia. “En je partner ook. Hoe beter je dat van jezelf weet en hoe voorspelbaarder dingen voor je zijn, hoe beter je kunt functioneren.”

Patricia wil benadrukken dat er ook veel positieve kanten zitten aan de combinatie van autisme en ADHD. Mensen met AuDHD zijn precies én creatief, denken associatief en hebben vaak originele ideeën. “Kijk maar eens naar bekende cabaretiers, dat zijn vaak mensen die anders denken en kijken naar bepaalde gebeurtenissen. En wat denk je van de mensen in Silicon Valley? Dat zijn vaak mensen die op een andere manier oplossingen kunnen bedenken voor problemen.”

• Hoe de diagnose autisme het huwelijk van Marijke en Hans redde: ‘Het maakte zoveel duidelijk’

  Klik hier