Boer Egbert overreed zijn dochter met de trekker

Dinsdag 9 oktober 2001. Die datum staat in Egberts geheugen gegrift. Het is de dag waarop hij zijn 5-jarige dochter met de trekker overrijdt. Nog voordat de ambulance arriveert, overlijdt het meisje in zijn armen.

“Justyna was een vrolijk kind. Nadrukkelijk aanwezig ook, ze eiste haar plekje wel op. Een baasje was ze, in de goede zin van het woord. En puur. Heel puur.”

Spelen met de poesjes

Egbert en zijn vrouw Anja zijn de gelukkige ouders van een zoon en dochter uit Polen, als ze in 2000 Justyna adopteren. Vanaf de allereerste ontmoeting in het Poolse kindertehuis is ze gek op Egbert. En hij op haar. Hij herinnert zich hoe ze al meteen met haar kinderserviesje aan de slag ging om koffie en thee voor hem en Anja te maken. Zorgzaam en dienend is ze, met een vrolijke glimlach om haar mond.

Eenmaal in Nederland is Justyna graag bij haar vader op de boerderij en zit ze vaak naast hem op de trekker. Regelmatig is ze bij de koeien in de stal te vinden. Op die bewuste herfstdag in 2001 staan bij Anja de pannen al op het vuur, als Egbert de koeien gaat voeren. Justyna vraagt of ze mee mag en samen gaan ze naar de stal. Daar klimt Justyna niet op haar trekkerstoeltje, maar gaat ze spelen met de poesjes. Egbert waarschuwt haar nog: “Ga ergens anders spelen, hier gaat papa met de trekker rijden.” Hij kijkt nog eens goed en als hij Justyna niet meer ziet, gaat hij rijden. Een paar seconden later, als hij weer achteromkijkt of het voer wel op de juiste plekken valt, slaat de schrik hem om het hart. Hij ziet zijn dochter onder de trekker liggen.
“Op dat moment drong direct tot mij door: het leven is stuk. Het zal nooit meer hetzelfde zijn.”

Achtervolgd door schuldgevoel

In de jaren daarna wordt Egbert achtervolgd door schuldgevoel. Hij ondergaat diverse therapieën, waarbij hij leert omgaan met het trauma dat hem overkomen is. Maar het schuldgevoel blijft. Waarom had hij haar niet gezien? Had hij nóg beter moeten kijken? Had hij haar niet beter naar huis kunnen sturen? Wat wás hij eigenlijk voor vader, als hij nota bene zijn eigen dochter overrijdt? Die vragen en gedachten blijven in zijn hoofd tollen en teisteren hem jarenlang.

Mooie herinneringen

Tweeëntwintig jaar later schenkt Egbert ontspannen een kom thee in in de keuken van de voormalige boerderij in Dalfsen. Hij verbouwt alleen nog wat gras en mais, en in de stal naast het huis staat nog wat jongvee. Hij draait het zonnescherm een stukje uit, zodat de late herfstzon hem niet verblindt, en trekt een stoel bij. “De trekker van destijds heb ik nog. Dat is heel dubbel natuurlijk, maar ik weet nog dat Justyna erbij was toen we deze kochten. Dus er zitten ook veel mooie herinneringen aan.”

Gisteren was het 9 oktober. Wat doet zo’n datum nu, ruim twintig jaar later, met je?
“Nog heel veel. Op Facebook hebben we ons trauma bijvoorbeeld weer gedeeld. Daar komt bij: onze oudste dochter, zij is nu 31, is altijd heel erg met deze datum bezig. Daar begint ze al vroeg mee: soms stuurt ze weken van tevoren al foto’s op of gedichtjes die ze heeft gevonden op internet. Dat vind ik soms wat veel van het goede. Alsof ze steeds een beetje op die wond drukt. Mijn vrouw zegt dat ook weleens tegen haar: ‘Laat papa maar.’ Maar ze heeft een beperking, ze woont begeleid zelfstandig, dus dit is haar manier van verwerken. Ze neemt die dag ook altijd vrij, wil geen enkele afspraak in haar agenda hebben staan. Moet ze naar de tandarts, dan zegt ze die af. Gisteren heb ik samen met haar bloemen gekocht en bij het graf gelegd. Dat is haar ritueel, dat moet elk jaar gebeuren.” Met een glimlach: “Dus nee, die dag gaat nooit ongemerkt voorbij.”

“Die nacht was de allerzwartste in mijn hele leven. Ik sliep niet, dacht alleen maar aan het vreselijke ongeluk. Mijn grootste angst was werkelijkheid geworden. Hoe had ik Justyna over het hoofd kunnen zien? Later kreeg ik slaapmedicatie, want zo kon ik de dagen onmogelijk doorkomen.”

'Je weet: je mist iemand'

Praat je makkelijk over het drama van toen?
“Ik heb daar nu geen moeite meer mee. Maar dat is een wereld van verschil met vijftien, twintig jaar geleden, toen ik mijn gevoelens had uitgeschakeld. Ik was geestelijk kapot in die tijd. Er drukte een enorme last op mijn schouders. Bovendien was ik mijn vertrouwen in God kwijt. In de afgelopen jaren heb ik geleerd mijn emoties te uiten, ook in een gesprek. Vooral rond Justyna’s sterfdag halen Anja en ik natuurlijk herinneringen op. Dan hebben we het over haar sterke wil, haar sprankeling, haar puurheid. Ze kon zich helemaal geven, zonder dubbele agenda.”

Vliegt het je nog weleens aan?
“Van de week was ik rond de trekker bezig en liet ik een schroefje vallen. Om het op te rapen, bukte ik naar de grond, vlak bij het wiel. Ineens voelde ik een rare draai in mijn buik en realiseerde ik me weer opnieuw: hier is ons kind onder gekomen. Dat is nog een stukje van het trauma. Ik moest het echt even laten bezinken. Ik heb het niet met Anja gedeeld. Soms wil je elkaar ook sparen, hè? Maar ja, het popt soms ineens weer op. Al kan ik daar nu mee omgaan."

"Waar was God in dit alles? Voor mijn gevoel had ik geen fluit aan mijn geloof. Wat was hier de bedoeling van? Wat moest ik hiermee?”

Grootste engel

De eerste die echt door Egbert heen weet te breken, is therapeut Julia. Als zij in 2007 hoort hoe Egbert na al die tijd nog steeds worstelt met een immens schuldgevoel, zet ze een kruis in de hoek van haar gesprekskamer, met een schaal water ernaast. Ze stelt hem de vraag: ‘Wie ben jij dat jij jezelf niet kunt vergeven, terwijl God jou allang vergeven heeft?’ Dat komt binnen bij Egbert. Julia giet het water over zijn handen en Egbert ervaart van binnenuit hoe hij schoongewassen wordt. Hij voelt zich bevrijd. Zó zelfs, dat hij zich in 2013 opnieuw laat dopen.

“Ik ging al die jaren wel naar de kerk toe, maar dat deed ik voor de vorm, voor m’n gezin. Het zei mij allemaal niets. Julia is daarom mijn grootste engel: zij heeft mij weer teruggebracht bij het geloof, terug bij God.”

Nooit meer gehuild

Egbert is vanaf dat moment wel vrij van zijn schuldgevoel, toch drukt het trauma nog zwaar op hem. Op een dag trekt de praktijkondersteuner van de huisarts aan de bel. Zij ziet dat Egbert emotioneel op slot zit, en concludeert dat het trauma hem nog steeds parten speelt. Ze verwijst hem door naar het Trauma Centrum Nederland, waar Egbert twee keer vier dagen een intensieve therapie ondergaat. “Daar heb ik, onder professionele begeleiding, het trauma opnieuw doorgemaakt. Dat was ontzettend heftig, maar het heeft wel alle pijn en emotie blootgelegd. Ik stond altijd heel positief in het leven, maar sinds het ongeluk waren mijn gevoelens afgevlakt. Ik had sindsdien nooit meer gehuild, ik kon niet meer bij mijn emoties komen. Ook werd ik snel boos. Maar daar, in het traumacentrum, brak ik. Voor het eerst in jaren kon ik huilen om wat er gebeurd was.”

“Toen ik na die eerste vier therapiedagen thuiskwam, zag Anja meteen dat er wat gebeurd was. Ik was veranderd, zachter geworden. ‘Ik word weer verliefd op jou’, zei ze zelfs.”

Ineens schiet Egbert nog wat te binnen. Hij vertelt hoe hij na die eerste therapiedag in het traumacentrum terugkwam op zijn kamer. “Ik was total loss. Ik zette mijn koptelefoon op om op Spotify wat muziek te luisteren. Het eerste nummer dat voorbijkwam, was een liedje van Matthijn Buwalda: ‘Je draagt het niet alleen’. Zo bijzonder; dat is precies zoals ik dit proces ervaren heb.”

Genieten zonder reserve

“Nee, de oude Egbert zal ik nooit meer worden”, zegt hij even later. “Misschien moet je het zo omschrijven: ik ben de oude Egbert, met een verleden. Want dat verleden kun je niet uitwissen, dat draag ik met me mee. Ik kan zonder reserve genieten van onze kinderen en kleinkinderen, en tegelijk is er nog altijd die wond. De pijn daarvan blijft. Het grote verschil met een aantal jaar terug is dat er nu geen schuldgevoel meer bij zit en dat ik weer bij mijn eigen emoties kan. Dat is een enorme bevrijding.”

“Mijn vertrouwen in God is terug. Maar wel anders dan voorheen. Het is voorzichtiger, niet meer zo onbevangen. Ook mijn godsbeeld is veranderd. Want het is niet zo dat als je op God vertrouwt, dat jou dan niets overkomt. En waarom dit ongeluk mij is overkomen? Ik weet het niet. Ik zoek ook niet meer naar het antwoord op die vraag, want dan kun je niet groeien in je geloof. Dan blijf je hangen.”

‘Het is incompleet’

“Moeilijke momenten zullen er altijd blijven. Als we een gezinsfoto maken bijvoorbeeld. Of als we met het gezin aan tafel zitten. Je weet: er mist iemand. Het is incompleet. Na de dood van Justyna hebben we nog twee kinderen geadopteerd, uit Hongarije, van wie we zielsveel houden. Maar Justyna is niet te vervangen.”