Confronteren, kun je dat leren?

Confronteren; het is een intrigerend onderwerp merk ik als ik mensen in mijn omgeving vraag naar ervaringen. Ik krijg verschillende antwoorden op mijn vraag hoe ze dat doen, anderen met iets confronteren. Het varieert van “Ik zeg er maar niets van” tot “Wat ben jij een enorme hufter.” Een vriendin bekent dat ze vooral non-verbaal op volle toeren draait.

Zelf behoor ik tot de categorie die het lastig vindt om iets te zeggen van het gedrag van een ander. Ik heb jaren geleden een buurvrouw gevraagd of ze wilde stoppen met schreeuwen tegen haar kinderen. Haar reactie: “Wat ben jij een enórme zeurpiet!” en ze verbrak het contact. Nog steeds galmt het woord ‘zeurpiet’ door mijn hoofd als ik ergens last van heb in de relatie met anderen. Dat mensen het meestal niet leuk vinden als ze horen dat ze niet zo stom moeten doen, speelt zeker mee. Wanneer moet je confronteren en: wat is het eigenlijk?  

Wat ben jij een enórme zeurpiet!

Het woord ‘confronteren’ betekent volgens het Nederlandse woordenboek: een boodschap brengen waarvan je inschat dat de ander die onaangenaam en misschien zelfs onwenselijk vindt. Die omschrijving maakt volgens organisatiepsycholoog en coach Veresca van den Berge meteen duidelijk waarom het zo moeilijk is. Voor een confrontatie moet je je immers mentaal schrap zetten en sta je als het ware tegenover de ander. Het is maar de vraag of die houding altijd helpend is. Zij gebruikt dan ook liever de term ‘tevoorschijn komen’. Want dat is wat confronteren in veel gevallen is: het gaat over jouw behoeften en wensen binnen de relatie. Je zegt wat het gedrag van de ander voor jou betekent, in plaats van wat er volgens jou niet aan deugt.

Open en eerlijk?

Dit is voor mij de eerste eyeopener, want vanuit die houding sta je automatisch anders in een gesprek. Milder. Aan confronteren hangt toch gauw het labeltje van oordelen; het geven van een rapportcijfer op basis van een norm. Maar die normen zijn bij mensen altijd gekleurd door aanleg en opvoeding. Waar de een heeft geleerd eerlijk te zeggen waar het op staat – ‘houd op met die complottheorieën, ik wil er niets meer over horen’ – ervaart de ander dat als bot en onbeleefd. Die heeft geleerd dat het een deugd is om je vriendelijk en bescheiden op te stellen en zal dus veel minder snel ergens iets van zeggen.

Confronteren is tevoorschijn komen

Ook je karakter speelt een rol. Mensen met inlevingsvermogen zullen zich minder snel corrigerend uiten dan mensen die dat niet of minder hebben. En heb je een pleaser in jezelf ontwikkeld, dan speelt ook nog de angst voor de reactie van de ander een rol. Stel dat anderen je niet meer aardig vinden! Het is dus heel verklaarbaar waarom de een makkelijker ergens iets van zegt dan de ander. Wanneer je dat wel of niet doet, hangt af van je eigen waarden en van wat je bereid bent te investeren in de relatie.

Hoe belangrijk is de relatie?

En daarmee kom ik bij de tweede eyeopener: je hoeft niet óveral iets van te zeggen, maar als de relatie belangrijk voor je is en je merkt dat het gedrag van de ander tussen jullie in gaat staan, ontkom je er niet aan om tevoorschijn te komen met je eigen behoeften. Hoe dan?

Als een man op straat je naroept, kun je volstaan met een ‘hoepel op!’ en je bent het kwijt. Het is immers geen belangrijke relatie. Maar wat doe je als je vriendin op jullie vaste vrijdagavondborrel het gesprek wéér domineert met verhalen over haar ex-man? Veresca adviseert dan eerst even naar binnen te kijken: waarom raakt dit je zo? Wat zegt dit over jezelf? Het kan zijn dat jouw irritatie helemaal niet over je vriendin gaat, maar over je moeder, van wie je in je jeugd te weinig aandacht hebt gekregen. Dat bepaalt wat je tegen je vriendin gaat zeggen en vooral hoe je dat doet: rustig of duidelijk geïrriteerd.

En vraag je ook af: wil ik er alleen iets mee richting mezelf of ook richting de ander? Je kunt ook tot de conclusie komen dat het in de afweging van belangen niet loont om het bespreekbaar te maken. Omdat je het belangrijker vindt om je vriendin de ruimte te geven die ze blijkbaar nodig heeft. In dat geval kun je het ook oprecht loslaten, je laat het gaan als een bewuste keuze.

Een kwestie van durven

Confronteren – tevoorschijn komen – heeft dus meer te maken met jezelf dan met de ander die iets verkeerd zou doen. Ik realiseer me dat het voor mij vooral een kwestie is van durven. Me bewust zijn van mijn waarden, het belang van de relatie en het hebben van een vrije keuze helpen me om voor mezelf op te komen. Al vindt mijn collega het heel normaal om een deadline te overschrijden, als ik daardoor in de problemen kom mag ik hem daarop aanspreken. Want ik ben ik! Waarden winnen het van angst. Weg dus met denken dat ik dan een zeurpiet ben – een enórme nog wel.

Confronteren blijft spannend, vindt ook Veresca. Maar behalve wanneer je het uit vrije wil en op basis van je eigen waarden besluit te doen, hoef je je niet aan te passen aan hoe andere mensen vinden dat je moet zijn. Dan had God ons wel allemaal hetzelfde gemaakt.

Tips om de confrontatie aan te gaan:

Voor je gaat confronteren

Voer je interne dialoog:

• Wat is het effect van het gedrag van de ander op mij, op de relatie?
• Waarom raakt mij dit zo, waar ben ik bang voor, wat is mijn achterliggende behoefte?
• Wat zijn mijn aannames over de ander; vul ik soms veel in wat ik helemaal niet weet?
• Wat gebeurt er met mij, met onze relatie, als ik blijf inslikken wat er in me gebeurt?
• Wat is mijn voorstel?

Drie elementen van confrontatie

Soms kroppen mensen dingen te lang op. Dan volgt er een ontploffing en kun je de ander en de relatie onnodig beschadigen. Laat je confrontatie bestaan uit drie elementen:

1. Erkennen. “Ik snap wel dat jij …”*
2. Met jezelf komen. “Ik merk dat ik …, ik wil graag …”
3. Samen verder. “Zullen we, wil jij …, dan zal ik …”

*Snap je het niet echt, vraag dan door!

‘Doe zelf normaal!’

Als je mensen confronteert met iets wat ze niet verwachten, kunnen ze schrikken, dichtklappen, ontkennen of terugslaan. Geef erkenning, maar blijf ook bij jezelf. Het gaat niet om gelijk of ongelijk hebben, maar om het begrijpen en accepteren van verschillen in behoeften en grenzen. Laat je niet meetrekken in een welles-nietesdiscussie, maar doe een voorstel dat jullie allebei recht doet.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine en is geschreven in samenwerking met Veresca van den Berge, organisatiepsycholoog en coach, coanta-consult.nl

Lees ook: Hoe voer je een confronterend gesprek?