David: een man met vele gezichten

Er kleven namelijk aardig wat nare dingen aan hem. Verkrachting, moord, getroebleerde relatie met zijn zonen en dochters. In de podcast Scheppingsdrift bespreken Alain Verheij, Lieke, Allard Amelink en Ab van Nieuwdorp aan de hand van muziek, film, literatuur, beeldende kunst en natuurlijk de verhalen uit de Bijbel de vele kanten van de figuur David.

4 gezichten van David

David is een man die tot ieders verbeelding spreekt. Een muzikale herdersjongen die uitgroeit tot een legendarische koning. In de loop van zijn leven krijgt hij nare trekjes, is hij onaardig naar zijn eigen familie en gaat hij niet bepaald diplomatiek om met vrouwen. Hier enkele belangrijke hoogte- en dieptepunten uit zijn leven samengevat aan de hand van 4 gezichten van David.

De harpspelende herder

David begint als kleine jongen op het veld. Een nobody. Een simpele jongen uit een herdersgezin. Wel een knappe jongen met rossig haar en sprekende ogen. Terwijl hij zijn schaapjes liet grazen, speelde hij op zijn harp en zong liedjes. Er zijn vele psalmen aan David toegeschreven, al zal hij ze niet allemaal zelf geschreven hebben. Een van de bekendste is Psalm 23, een lied dat tot inspiratie is geweest voor vele componisten en muzikanten. De gevleugelde zin: Zelfs al ga ik door een dal van diepe duisternis, ik vrees geen kwaad, want Gij zijt bij mij, wordt aangehaald door Coolio in zijn hit Gangsta’s Paradise

Ook Leonard Cohen liet zich inspireren door Davids psalmen, te horen in het lied Hallelujah. Een nummer op een album dat aanvankelijk geweigerd werd, maar dat later door vele artiesten is gecoverd en luisteraars door verschillende generaties kon bekoren. Hier een versie van Jeff Buckley:

De reuzendoder

De Filistijnen worden dagelijks uitgescholden door Goliath. Hij daagt ze uit. En dan komt David proviand brengen bij zijn broers in het legerkamp. Die zitten niet op hem te wachten. David blijft maar vragen naar die reus die Israël en hun God beledigt. Laat mij het maar opnamen tegen die reus, zegt hij dan. David treedt Goliath tegemoet met zijn herdersattributen -een slinger en 5 stenen- en natuurlijk met de ‘God van de hemelse machten’ en verslaat zo zijn tegenstander.

Het gevecht is veel verbeeld in de kunstgeschiedenis. Vaak zoals Michelangelo: net voor het moment van steengooien. En ook vaak het moment van de overwinning: David met zijn voet op het hoofd van Goliath of Goliaths hoofd onder zijn arm. 

De Franse impressionistische schilder Edgar Degas had eigenlijk historisch schilder willen worden. De Bijbel was daarvoor een van zijn grootste inspiratiebronnen. Hij heeft de strijd tussen David en Goliath meerdere keren verbeeld, waaronder deze ruwe schets van het gevecht, terwijl het gaande is, met de mannen naakt tegenover elkaar. David et Goliath (ca 1864).

De aanstormende koning

Koning Saul weet nog niet dat hij koning af is en dat David zijn plek zal innemen, maar voelt zich wel bedreigd door de sterke David. Volgens een van de verhalen werpt hij David een speer toe, een mislukte poging om David uit te schakelen.

Maar voor die tijd is David de vaste componist aan het hof van Saul, waar hij komt spelen om de depressieve koning tot rust te brengen. Hoe dat moet hebben geklonken kun je horen in deze harpcompositie, door Johan Wagenaar. Ook het speerwerpen is te horen in dit filmische, meeslepende en virtuoze muziekstuk.

De schuinsmarcheerder

Een ander gezicht van David zien we in het verhaal van David bij Batseba. Hij ziet Batseba baden -terwijl haar man Uria ver weg vecht in een oorlog- en denkt: die wil ik. Batseba heeft niets door. Een moment dat door schilders op vele wijzen is verbeeld. Van geïdealiseerd en verleidelijk, tot een Batseba die zich nergens van bewust is. 

Lucas Cranach De Oudere maakte in 1526 een heel kuise versie van de badende Batseba, waarop slechts haar enkeltjes te zien zijn. Haar voeten worden gewassen door een keurige bediende. 

David weet op slinkse wijze Uria uit de weg te werken en Batseba tot zijn vrouw te maken. David wordt door profeet Nathan op de vingers getikt en krijgt enorme spijt. Daarover schrijft hij een Psalm 51, waarin hij het boetekleed aantrekt. Prachtig vertolkt in het meesterwerk Miserere, door Gregorio Allegri.

Deze en meer verhalen over David hoor je in de laatste aflevering van de podcast Scheppingsdrift:

Afbeelding boven: David met het hoofd van Goliath - Carravaggio (cao 1607)