Ga naar submenu Ga naar zoekveld

De Bijbel: geschreven door God of mensen?

De Bijbel 'geïnspireerd'? Wat is dat?

Veel mensen ervaren dat de Bijbel is ‘geïnspireerd’. Niet-gelovigen bedoelen daarmee dat de Bijbel het product is van een bijzonder creatief proces. Gelovigen denken dat het nog wat verder gaat: God zelf heeft ermee te maken. Maar hoe precies?

Deel:

Heel weinig christenen geloven dat God de tekst letterlijk heeft gedicteerd. De tekst komt daarvoor te menselijk over: elk Bijbelboek heeft een eigen stem, en als God letterlijk aan het woord komt, praat hij ‘toevallig’ in hetzelfde dialect als de profeet zelf. Toch heeft God volgens christenen op allerlei manieren toch heel veel met de tekst van doen:

1. God was aanwezig in gebeurtenissen, die mensen vervolgens opschreven. Hij stuurde de geschiedenis bij, veroorzaakte wonderen, sprak met mensen, enzovoorts. De Bijbel staat vol met dit soort anekdotes. De tekst is dan dus niet letterlijk van God zelf, maar de geschiedenis was wel ‘geladen’ met hem. De herinneringen aan Jezus zijn hier een typisch voorbeeld van. Jezus zelf was heilig en zijn feilbare leerlingen schreven over hem.

2. God gaf wijsheid aan de schrijvers. Zij waren mensen als iedereen, maar ook opvallend fijngevoelig en scherpzinnig. Daardoor konden ze woorden schrijven die eeuwenlang krachtig zijn gebleven. Ook leefden deze schrijvers in een groep mensen die hen bijstuurden en corrigeerden. Dat maakte hun tekst nog wat krachtiger. Maar het bleef altijd persoonlijk. Boeken als Job, Prediker en Psalmen zijn soms heel kritisch op God.

3. God dicteerde de tekst. Slechts heel sporadisch zegt de Bijbel dat een tekst letterlijk van God komt. De Tien Geboden zijn daar het beste voorbeeld van. Verder staat er wel geregeld ‘God zei’ of ‘De Heer sprak’, maar dat is volgens onderzoekers jargon voor: ‘De profeet van God zei’. Die profeet is uiteraard niet zomaar iemand en probeert zo eerlijk mogelijk weer te geven van wat hij heeft ervaren van God, maar letterlijk is het niet. Daarom heeft God telkens weer een ander ‘dialect’.

4. God gaf visioenen aan de schrijvers en die noteerden ze. Ook dat is een manier waarop God mensen beïnvloedt, maar volgens de Bijbel gebeurt dat zelden. Paulus vertelt er heel terughoudend over. Hij lijkt ongeveer tien keer zo’n visioen te hebben gehad. Soms om hem te helpen een reisroute te vinden, maar ook wel om zijn theologische inzicht te verdiepen. Boeken als Daniel en Openbaring bestaan grotendeels uit de weergave van dergelijke visioenen.

5. God stuurde het latere proces van samenstellen en redigeren bij. Toen alles al geschreven was, moest immers nog bepaald worden welke teksten het bewaren waard waren. Gelovigen denken dat God hierbij heeft geholpen, zodat de belangrijkste passages ook nu nog bekend zijn.

6. God laat de tekst effectief worden. De tekst zelf is natuurlijk ‘dood’, maar als je het leest kan God die in je hart tot leven wekken. Zo kunnen de woorden inspireren en mensenlevens veranderen. Zelfs de gang van de geschiedenis, denken gelovigen, wordt zo beïnvloed. Deze inspiratie wordt ook wel ‘heilige Geest’ genoemd.

Communistenleider
De Bijbel is het meest invloedrijke boek dat ooit geschreven is. Een goede tweede is het Rode Boekje van de Chinese communistenleider Mao Zedong, maar daar zie je al meteen het grote verschil: de invloed van dit boekje is beperkt tot een enkel land en een enkele generatie. Er zit dus een groot gat tussen de nummer één van invloedrijkste boeken en de nummer twee: de Bijbel is al tweeduizend jaar in talloze culturen werkzaam.

Overigens minder door te lezen dan door te horen. De meeste gelovigen door de eeuwen heen waren namelijk analfabeet en hadden geen bijbeltje thuis! Dat geldt ook in de 21ste eeuw nog voor veel christenen in armere landen. Maar ook dan vormt de Bijbel hun cultuur en hun leven.

Auteur: Reinier Sonneveld

Geschreven door

Reinier Sonneveld

--:--