Jan Martijn Abrahamse: ‘Maar hoe kan dat?’

Het is een bijzondere ontmoeting waar alleen Johannes over schrijft. Het gesprek tussen Jezus en Nikodemus, een vooraanstaand en geleerd man. Het geheel heeft een heimelijke sfeer. In het holst van de nacht. Het vormt een contrast met de ontmoeting met de Samaritaanse vrouw bij de put, midden op de dag. Maar waar de vrouw tot inzicht komt en Jezus zich aan haar ‘openbaart’, blijkt ‘de leraar van Israël’ minder snel van begrip.

Is hij te goeder trouw? Spreekt hij Jezus oprecht aan als ‘rabbi’? Johannes vertelt ons niets over Nikodemus’ motieven. Hij laat ons gissen. Het gesprek tussen Jezus en deze nachtelijke bezoeker laat zich verschillend lezen. Toch heeft het er alle schijn van dat Nikodemus komt als intrigant; iemand die interesse veinst en ondertussen een geheime agenda heeft. Iemand die Jezus benadert om Hem op bepaalde woorden te betrappen of uit z’n evenwicht te brengen. Wellicht dat Jezus daarom zo verhullend spreekt. Waar hij tegenover de vrouw steeds meer onthult, blijft Hij hier juist raadselachtig.

De gesprekken in het Johannesevangelie zijn zo een onderdeel van de scherpe contrasten waarin Johannes zijn evangelie schildert. Licht – duisternis, boven – beneden, waarheid – valsheid, van de wereld zijn – niet van de wereld zijn, haat – liefde. Telkens schijnt er meer licht op wie Jezus is. Maar toch overziet Nikodemus niet in welk groot verhaal hij een karakter is. Hij beseft niet dat hij met het Licht spreekt, en houdt zich van de domme: “Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is?” En toch. Tussen vers 4 en vers 9 lijkt er wat te gebeuren bij deze geheimzinnige man. Wanneer hij Jezus opnieuw een vraag stelt, lijkt de schijn voorbij: “Maar hoe kan dat?”

Hoewel het gesprek hier in de mist eindigt, geeft Johannes ons een paar hoofdstukken later hints. In Johannes 7 vers 50 is het Nikodemus die subtiel de zaak van Jezus behartigt onder de joodse leiders. Weer later, in 19 vers 39, zien we Nikodemus als betrokkene bij de begrafenis van Jezus. Hier wordt een mens vanuit de duisternis naar het Licht getrokken.

Er is mogelijk ook zoiets als een Nikodemus-bekering. Een proces. Langzaam. Geen bliksemschicht of indringende ervaringen, maar geleidelijk en op de achtergrond. Wat een wonder!