De zin en onzin van homeopathie:

Mijn dochtertje is ziek. Al een paar maanden tobt ze met keel- en oorontsteking en diverse antibioticakuren hebben nog geen verlichting gebracht. “Dit homeopathische middeltje werkt uitstekend,” raadt de arts van het consultatiebureau mij aan. Ook vanuit familie- en kennissenkring klinken enthousiaste geluiden. Eenmaal voor het homeopathische schap van de drogist bekruipt mij de twijfel. De flesjes met ‘wondermiddelen’ zijn niet goedkoop en wat als ze nu niet werken, zoals de reguliere geneeskunde beweert? Of erger; zelfs occult belast zijn! Eerst op onderzoek uit dan maar, met een klein snotterend hoopje mens naast me op de bank.

Occult
Feit is dat in veel huishoudens het medicijnkastje is gevuld met homeopathische middelen. Kinderen zijn de grootste verbruikers ervan, wat niet verwonderlijk is als je bedenkt dat de medicijnen vrijwel geen bijwerkingen hebben. Op de verpakking staat vermeld of ze homeopathisch zijn. Vaak is er voor dezelfde kwaal ook een andere variant verkrijgbaar, de zogenaamde fytotherapie. Bij deze kruidentherapie wordt de substantie niet zo vaak verdund als bij homeopathie, wat het volgens tegenstanders van die laatste tot een goed alternatief maakt. Hoewel dit niet in alle gevallen geldt: producten van het merk Weleda, homeopathisch of gebaseerd op kruiden, worden door veel christenen bewust gemeden, omdat de hele lijn een antroposofische achtergrond heeft. Onbevangen voor het medicijnschap staan, is er dus niet meer bij.
Dat homeopathie zo omstreden is, komt mede doordat de grondlegger van deze geneeswijze, de Duitse arts en scheikundige Samuel Hahnemann, een vrijmetselaar was en openlijk voor occulte invloeden uitkwam (zie kader onderaan; Grondlegger). Los van de achtergrond van Hahnemann wordt de werking van homeopathie ook in de reguliere geneeskunde betwijfeld. Het grootste kritiekpunt is de verdunning van de middelen, waarbij ze bij elke stap stevig worden geschud. Dit verdunnen, men noemt het ook wel potentiëren, gebeurt zo vaak, dat er weinig tot niets meer van de oorspronkelijke stof in het middel zit. Dat kán eenvoudigweg niet werken, is de gedachte. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat zeer sceptisch tegenover de geneesmiddelen en ze zijn dan ook niet opgenomen in het basispakket van zorgverzekeraars.

Danken
Het gerenommeerde medisch-wetenschappelijke tijdschrift The Lancet publiceerde in 2005 een onderzoek waaruit zou blijken dat homeopathie op een placebo-effect berust. Placebo-effect of niet, mijn kleine nichtjes met astmatische klachten varen wel bij de medicijnen. Ook een collega beweert dat haar man gezonder is sinds hij bij de homeopaat komt. Ze bezoeken bewust een homeopaat met een christelijke identiteit. Mevrouw L. Rebel is zo’n therapeut. Ze werkt voor het Centrum Natuurgeneeskunde in Drachten, waar gebruikgemaakt wordt van klassieke homeopathie, elektro- acupunctuur, kruidengeneesmiddelen en biologische producten. In haar boek Daar is kruid voor gewassen (uitgeverij De Ramshoorn) houdt ze een pleidooi voor het bewust omgaan met geneeskunde. Niet alleen de homeopathie moet je kritisch benaderen, ook andere geneeswijzen hebben goed onderzoek nodig. Zelf komt ze uit de reformatorische kring en heeft ze geen moeite met het gebruik van bepaalde homeopathische middelen. “Ik denk niet dat de grondlegger de geneeswijze bepaalt,” legt ze uit. “Er zijn meer dingen ontdekt door mensen met een dubieuze achtergrond, maar dat wil nog niet zeggen dat hun uitvindingen daarmee occult zijn. Dat homeopathie werkt, staat voor mij vast, maar hóe het werkt, is nog steeds niet helemaal duidelijk. Het is te makkelijk om dat ‘hoe’ dan maar direct aan de duivel toe te schrijven. Hahnemann heeft het over oerkrachten, maar het ligt er maar net aan welke woorden je gebruikt. Ik geloof dat deze medicijnen de balans van het lichaam kunnen herstellen. Het is heel bijzonder hoe God het menselijk lichaam heeft gemaakt, met een eigen herstellend vermogen. We mogen Hem danken dat Hij daarvoor hulpmiddelen heeft gegeven die heel mild zijn. Je kunt de methode dus best gebruiken zonder de achterliggende filosofie te omarmen.”

Eer
Wim van der Ende van natuurgeneeskundig gezondheidscentrum Heelhoeve pleit voor meer voorzichtigheid. Zijn centrum kiest heel bewust voor niet-gepotentiëerde producten. “Volgens ons kun je therapieën en geneesmiddelen niet loskoppelen van de achterliggende filosofie. Vooraanstaande homeopaten spreken over het doorgeven van een universele ‘levensenergie’, ook wel ‘chi’ genoemd. Wij zouden onderdeel zijn van de kosmos, terwijl ik geloof dat wij geschapen zijn door een Schepper. God is Degene bij Wie onze energie en genezing vandaan komt.”
Maar wat als je de kracht uit de medicijnen aan God toeschrijft in plaats van aan een soort algemene energie? Dan hoeft er toch geen probleem te zijn? Van der Ende geeft toe: “Rondom dit onderwerp zit een spanningsveld. Vroeger bereidde men de medicijnen op een occulte wijze, bijvoorbeeld bij verschillende maanstanden. Hoewel sommige bedrijven dat nog steeds doen, zijn er ook veel homeopathische middelen die heel klinisch worden geproduceerd. Toch blijft de werkzaamheid betwijfelbaar, want er is sprake van verdunningen in de orde van ‘één druppel in het IJsselmeer’. Overigens gaat de felheid van sommige, veelal evangelische christenen rondom dit onderwerp soms te ver. Als een machine een medicijn heeft geschud, hoeft die machine bijvoorbeeld nog niet occult te zijn. Je kunt de duivel ook teveel eer geven.”

Hellend vlak
In reformatorische hoek ziet Van der Ende een andere wind waaien. “Daar is het veel minder omstreden en pleit ik voor meer bewustwording. Je moet je verre houden van elke zweem van occultisme. Homeopathie is een hellend vlak, zeker omdat het vaak beoefend wordt door therapeuten die de achterliggende filosofie níet loslaten. Ik denk dat wij als christenen hierin een voorbeeldfunctie naar anderen hebben. Ook al is een homeopaat wel christen en hanteert hij of zij bepaalde grenzen, dan nog kan er wat mis gaan. Wij hadden hier onlangs een cliënt van zo’n christelijke therapeut met medicijnen die ‘energetisch bewerkt’ waren. Dat is een vorm van instralen, waar wij geen voorstander van zijn. Het blijft dus zaak altijd zelf op te letten.” Bovendien is er volgens Van der Ende een passend alternatief: “Fytotherapie – kruiden – en de orthomoleculaire geneeswijze – vitaminen, mineralen, aminozuren, en dergelijke. De Heelhoeve onderzoekt daarvoor steeds meer nieuwe toepassingen.”
Voor kinderen is er op het gebied van fytotherapie als alternatief voor homeopathie helaas nog niet veel aanbod. “Daarin hebben we als christenen lange tijd een kans laten liggen,” denkt Van der Ende. “Wij hopen eind dit jaar met een speciale baby- en kinderlijn te komen, dus houd onze website in de gaten!”
Het laatste woord over homeopathie is nog niet gezegd, beseft hij. “Daarom roep ik op tot een dag waarop we hier als christenen nog eens goed over doorpraten. Wel met een goede dagvoorzitter, natuurlijk!” voegt hij er haastig aan toe. Om maar aan te geven dat het onderwerp tot emotionele betogen kan leiden.

Badwater
“Heel jammer dat het kind met het badwater wordt weggegooid,” reageert therapeut Rebel op het verhaal van Van der Ende. “Ik begrijp dat er een soort angst heerst rondom homeopathie, maar die angst mag er regulier dan óók zijn. Je moet te allen tijde alert zijn. Je huisarts kan ook reiki beoefenen en wat voor conclusies trek je dan? Fytotherapie is inderdaad een opkomend alternatief, maar zelfs een arts die fytotherapie gebruikt, kan er bepaalde filosofieën op nahouden waar je als christen niet achterstaat. Mijn advies is dan ook om goed te kijken waar de arts of therapeut die je bezoekt voor staat. In ons centrum hanteren wij heel bewust bepaalde grenzen. Zo mag de behandeling bijvoorbeeld niet occult of spiritueel beladen zijn, en mag de diagnose niet gesteld worden via het onderbewustzijn. We moeten afblijven van het bovennatuurlijke en het onderbewuste. Volgens Van der Ende hebben christenen een voorbeeldfunctie naar anderen. Ik denk zelf dat ieder verantwoordelijk is voor zijn eigen keuzes en dat bij die verantwoordelijkheid hoort dat je goed onderzoekt door wie en op welke manier je je laat behandelen.”

Vegatest
Onderzoek alles en behoud het goede. Met die gedachte bel ik ook met Ellen van Kooten, een christelijke ‘vegatherapeut’, waar de genoemde collega van mij erg enthousiast over is. Sinds haar man wordt behandeld met homeopathische middelen die zijn getest met behulp van een zogenaamde Vegatest, gaat het beter met hem. Deze test meet de energiebanen van het lichaam door en kan daardoor bacteriën opsporen. Het klinkt behoorlijk vaag allemaal. Ellen van Kooten is de eerste die dat grif toegeeft. Haar klantenbestand bestaat voor driekwart uit christenen, die vaak heel bewust en voorzichtig met een geneeswijze als homeopathie omgaan. “Ik heb daarom ook grondig onderzoek naar de Vegatest gedaan,” verklaart Van Kooten. “Alle stoffen in ons lichaam zijn opgebouwd uit moleculen, die weer bestaan uit atomen met een positieve kern en negatieve elektronen. Dit zorgt ervoor dat die atomen een elektromagnetisch veld om zich heen hebben. Zo heeft ook elke bacterie, vitamine en elk virus of orgaan zijn eigen elektromagnetische veld. Dit wordt getest met de Vegatest. Je kunt testen welke bacterie in het lichaam aanwezig is, welk orgaan daardoor gestoord wordt, en welk middel deze storing kan opheffen. Ik vind het prachtig om te zien dat God het lichaam zo heeft gemaakt dat het bepaalde signalen afgeeft als het niet gezond is. Dat heeft niets te maken met vage oerkrachten.”
In haar praktijk maakt ze veelal gebruik van fyto- en orthomoleculaire therapie, maar ook van homeopathie. “Het gaat niet zozeer om de vraag welke medicijnen je gebruikt, maar vooral om de therapeut die achter de tafel zit. De verwijzingen naar de grondlegger Hahnemann vind ik erg betrekkelijk. In zijn tijd was er weinig bekend van hoe bepaalde zaken in het lichaam werken, dus schreef hij het toe aan geesten. In de Bijbel wordt niet gewaarschuwd voor verdunningen van middelen, dus voel ik me daarin heel vrij.”
Even later noemt Van Kooten de grote homeopaat Tinus Smits, die veel betekent voor kinderen met autisme. In haar praktijk gebruikte ze inzichten uit zijn boeken. Op de vraag of ze weet wat de achtergrond van deze man is, moet de therapeut het antwoord schuldig blijven. Dat lijkt tegenstrijdig met haar advies goed uit te zoeken wie je consulteert. “Mmm, daar heeft u gelijk in,” geeft ze toe.

Aura
Even googelen op Tinus Smits dan maar. Zijn website ziet er indrukwekkend uit. “Ik laat me leiden door het leven zelf en voel me verbonden met de kosmos,” zegt hij in een interview, “Spiritualiteit is een onderdeel van mijn leven en dus ook van mijn werk.” In zijn Inspiring Homeopathie heeft hij het onder andere over het schoonhouden van je aura en energieën. Alert blijven dus, wil je niet met zijn inzichten ook zijn filosofie daarachter omarmen.

Mijn dochter is inmiddels weer beter, maar ze is ruim een jaar, vier antibioticakuren en een operatie aan haar neusamandelen verder. O ja, en ik geef toe dat ik een homeopathische kuur van tien dagen van de drogist heb uitgeprobeerd. Met een bezwaard hart gaf ik haar elke dag een aantal druppeltjes. Misschien dat er daarom niets gebeurde? Want het werkte niet, geen sikkepit, behalve dat ik er toch een ongemakkelijk gevoel aan overhield. ‘Bij twijfel niet doorrijden,’ lijkt me een goed devies. Maar ook: blijf onderzoeken!

Grondlegger
Samuel Hahnemann (1755-1843) was een Duitse arts en scheikundige met een enorme talenkennis. Om zijn inkomen aan te vullen, vertaalde hij oude boeken uit de 16e eeuw en kwam daarbij onder invloed van mensen als Agrippa von Nettesheim (de grondlegger van de occulte filosofie), Pracelsus (arts, alchemist, astroloog en waarzegger) en magnetiseur Mesmer. Vooral de geschriften van de Chinese wijsgeer Confucius (600 v. Chr.) interesseerden hem. Deze leerde dat de mens in volmaakte toestand kon komen door zich te verdiepen in kosmische krachten. Uitgangspunt was dat wij één met de kosmos zijn. Hahnemann schrijft in zijn ‘homeopathiebijbel’ dat ziekte onze spirituele levenskracht verstoort. Die is alleen te genezen door spirituele regelkrachten van geneesmiddelen die op deze levenskracht inwerken. Bij het potentiëren (verdunnen en schudden) van producten zou die specifieke kracht vrijkomen. De geest van de plant zou zich dan in het middel manifesteren. Hahnemann en zijn tijdgenoten dachten nog in termen van spontaan ontstane stoffen en geesten van stoffen. Latere inzichten in de chemie en stofwisseling lijken daardoor moeilijk verenigbaar met Hahnemanns oorspronkelijke ideeën.
Omdat het op 10 april dit jaar 250 jaar geleden is dat Hahnemann werd geboren, wordt van 10 tot en met 16 april wereldwijd de internationale week van de homeopathie gehouden.

Heelhoeve.nl
Vegatherapeut.nl