EO zendt documentaire 'How to steal a country' uit

In de EO-documentaire How to steal a country (hoe je een land steelt, red.) vertellen betrokkenen over de zware corruptiepraktijken in Zuid-Afrika. Aan het hoofd van deze beroving van de staatskas staat de Indiase familie Gupta. Stapje voor stapje creëerden ze steeds meer macht en vonden ze manieren om geld van de Zuid-Afrikaanse regering te gebruiken voor eigen gewin. Zo pakten ze dat aan:

1. Raak bevriend met de president

De Gupta’s analyseren de politieke situatie in Zuid-Afrika en benaderen mensen rondom Zuma. Op die manier komen ze binnen in het netwerk van de toekomstige president. Zo speelt de zoon van de president – Duduzane Zuma – een rol in het imperium van de Gupta’s en krijgt hij een aandeel in al hun grote deals. Hoe meer macht Zuma krijgt, hoe groter het imperium van de Gupta’s wordt. En wanneer Zuma in 2009 president wordt, is de familie bevriend met de machtigste man van Zuid-Afrika.  

2. Plaats mensen uit jouw netwerk in sleutelposities

Na de crisis van 2008 gaat er groots geïnvesteerd worden in de infrastructuur; dé manier om het land een financiële boost te geven. Voordat deze investering plaatsvindt, wordt de toenmalige minister van Overheidsbedrijven – Barbara Hoga – ontslagen. Haar vervanger is Malusi Gigaba. Hij stelt Brian Molefe aan als directeur en Anoj Singh als financieel directeur van Transnet (railbeheerder van Zuid-Afrika, red.). Transnet staat dan net op het punt om locomotieven ter waarde van vijftig miljard rand – zo’n vijf miljard dollar – te kopen. Wie sleept deze opdracht binnen? Precies: het bedrijf van de Gupta’s. Ze verdienen hier 450 miljoen dollar mee. Vele ontslagen en opvolgingen volgen binnen de regering. De Indiase familie creëert op deze manier steeds meer macht.

3. Steel geld

De familie Gupta heeft inmiddels een aardige vinger in de pap en kan staatsbeslissingen naar eigen hand zetten. Ze zorgen ervoor dat de regering investeert in hun bedrijven en kopen bedrijven over met voorkennis. Naast geld dat ze verdienen aan de regering, stelen ze ook geld uit de staatskas. Zo stelen ze meer dan honderd miljoen rand van een subsidieprogramma voor zwarte boeren. Van dit geld geven ze hun nicht een ‘gratis’ bruiloft. 

4. Start je eigen mediakanalen

De Gupta’s beginnen hun eigen mediakanalen. Naast de krant – The New Age – hebben de Gupta’s ook een televisiezender – ANN7 – in Zuid-Afrika. Zo kunnen ze, wanneer mensen argwaan krijgen, altijd hun eigen versie van het verhaal vertellen.

5. Doe je voor als het slachtoffer

Journalisten brengen steeds meer bewijs naar buiten over de corruptie van de Gupta’s en Zuma. Het wordt daarom tijd om met een tegenverhaal te komen. Een verhaal waarin Zuma niet de corrupte president is, maar juist het slachtoffer. Kamp Zuma maakt er een rassenkwestie van. Zelf zijn zij de uitdager van de gevestigde witte economische elite. En de journalisten? Zij zijn de schoothondjes van dat blanke kapitaal. Het is allemaal een complot om Zuma af te zetten. Later verwoordt de oud-president het zo: “In 1990 waren er drie inlichtingendiensten die over mij beraadslaagden en het plan opvatten om een campagne van karaktermoord op te zetten tegen mij.” 

6. Zorg ervoor dat je niet gepakt wordt

De laatste – en zeer belangrijke – stap is dat je niet gepakt wordt. Daar gaat het voor Zuma en de Gupta’s mis. Een goede eerste stap was het aanstellen van Shaun Abrahams als hoofd van het Openbaar Ministerie. Journalist Ferial Haffajee vertelt daarover: “Dat is een klassiek voorbeeld van een ‘Zuma-aanstelling’: je stelt mensen aan die niet de beste zijn in hun vakgebied, zo kun je instanties naar je hand zetten.” Het OM komt dan ook niet in actie als Zuma vanuit meerdere hoeken beschuldigd wordt van corruptie. Maar dan wordt er een harde schijf gelekt met 160.000 e-mails, waarin haarfijn staat wat er zich de afgelopen jaren in Zuid-Afrika heeft afgespeeld. Nu is het hek van de dam… 

Beeld: ANP