‘Hoort erbij’ is geen diagnose: Erasmus MC strijdt voor betere vrou­wen­ge­zond­heid

‘Dat hoort erbij’

Wanneer vrouwen rondom hun zwangerschap, menstruatie of menopauze bij een arts komen, horen ze vaak dat de klachten die ze ervaren "erbij horen", zo stelt Jeanine Roeters van Lennep. Ze is internist bij het Erasmus MC en houdt zich op de polikliniek bezig met vrouwspecifieke aandoeningen. Zij ziet dagelijks de gevolgen van het gebrek aan aandacht voor vrouwengezondheid. "En dat terwijl er bij veel van de klachten zeker wat aan te doen is. Neem de menopauze bijvoorbeeld; er zijn vrouwen die helemaal niet meer kunnen functioneren, terwijl we weten dat er hormoontherapieën bestaan die erg effectief zijn."

Daarbij komt dat vrouwen zelf ook minder snel naar een dokter gaan met klachten die te maken hebben met menstruatie, menopauze of zwangerschap. "Als vrouwen hevige buikpijn ervaren tijdens hun menstruatie, wordt eerder gezegd: neem maar een paracetamolletje, want iedereen heeft buikpijn tijdens deze periode. Hierdoor wordt een diagnose zoals endometriose gemist", zo stelt Jeanine.

Impact op de samenleving

Uit cijfers van het World Economic Forum, blijkt dat vrouwen 25% langer in een slechtere gezondheid leven dan mannen. Maar ook op economisch vlak gaat de maatschappij erop achteruit door vrouwspecifieke aandoeningen niét serieus te nemen. Het gaat om flinke bedragen, want volgens het McKinsey Health Institute bedraagt het huidige kennis-tekort op het gebied van de gezondheid van vrouwen jaarlijks een verlies van ongeveer 12 miljard aan Bruto Binnenlands Product (BBP) voor Nederland. Innovatieve interventies zouden 42% van deze kloof kunnen dichten.

"Dat vrouwen langer in een slechte gezondheid leven dan mannen, heeft een grote impact op onze samenleving", stelt Hanneke Takkenberg, die al jaren onderzoek doet naar de verschillen tussen mannen en vrouwen in de geneeskunde. Naast dat het veel geld kost, heeft het ook gevolgen voor de maatschappij. "Als vrouwen zich niet goed voelen, kunnen ze minder werken en minder snel doorgroeien in hun vakgebied. Het heeft ook een negatieve invloed op het thuisfront en op hun sociale contacten."

Hanneke: "Door de overheid is 15 miljoen euro gereserveerd voor vrouwengezondheid, dat uitgegeven kan worden in een periode van vijf jaar. Als je rekent met hoeveel vrouwen er in Nederland zijn, kom je uit op zo’n 33 eurocent per vrouw per jaar. Dat is verbijsterend, want als je kijkt naar het onderzoek van het WEF, kan het miljarden opleveren als je in vrouwengezondheid investeert."

• Ruim tien jaar duurde het voordat Jolanda de diagnose endometriose kreeg

  Ruim tien jaar duurde het voordat Jolanda de diagnose endometriose kreeg

Waarom zijn vrouwen achtergesteld?

De hamvraag is natuurlijk waarom vrouwen zo achtergesteld zijn in de gezondheidszorg. Jeanine wijdt dit onder andere aan het gebrek aan kennis. "Zo duurt het bij vrouwen zo’n twee tot drie keer langer voordat een ziekte bij een vrouw wordt gediagnosticeerd", stelt Greet. "Kijk naar hart- en vaatziekten. Deze kunnen zich anders uiten bij vrouwen, waardoor men niet alert genoeg is voor de klachten. Artsen kijken vooralsnog veel naar de uitingen van mannen."

Een andere reden voor de kloof tussen mannen- en vrouwengezondheidszorg is dat wetenschappelijk onderzoek nog veel gedaan wordt op mannen. "We moeten ook niet ontkennen dat er een periode lang alleen maar onderzoek is gedaan naar mannelijke cellijnen en mannelijke proefdieren", zegt Greet. "Dat is namelijk makkelijker, want je hoeft in het onderzoek geen rekening te houden met vrouwelijke hormonen. Dat heeft ook met financiering te maken. Als je weinig budget hebt, kies je eerder voor de makkelijkere weg. Maar soms is goedkoop ook duurkoop."

• De overgang: ‘Steeds als ik naar de huisarts ging, voelde ik me niet serieus genomen’

  De overgang: ‘Steeds als ik naar de huisarts ging, voelde ik me niet serieus genomen’

Sluiten van data gap

Jeanine vraagt zich dan ook af: hoe komt het dat vrouwen minder meedoen en kunnen we het onderzoek vrouwvriendelijker maken, zodat deze kloof kleiner wordt? "We moeten al aan de voorkant van het onderzoek stilstaan bij de vrouwen. Het alleen ergens opschrijven is niet voldoende, er moet ook gehandeld worden." Het centrum zet zich in voor vier pijlers. "Waaronder het sluiten van de zogeheten data gap die er is", zo stelt Hanneke. Ze combineren nieuw onderzoek met de gegevens die er al zijn. "Maar daarbij is het ook belangrijk om je af te vragen of alle gegevens die hiervoor nodig zijn wel worden opgehaald", duidt Hanneke. "Het kan bijvoorbeeld erg belangrijk zijn om bij een patiënt te vragen naar haar menstruatie en cyclus."

Centrum voor betere vrouwengezondheid

Uiteindelijk is bij Greet Vink – hoofd Research & Development Office van het Erasmus MC – het idee ontstaan voor een vrouwencentrum. "Het idee leefde denk ik al bij veel mensen in het hoofd, maar je moet net de juiste mensen treffen. In 2024 was ik in Las Vegas voor werelds grootste technologie beurs CES en daar werden mijn ogen geopend: de bedrijfswereld is echt al bezig met dit onderwerp. Als wij er nu ook verder mee willen, moeten we nu instappen." Na twee succesvolle bijeenkomsten van professionals bij het Erasmus die allemaal te maken hebben met vrouwengezondheid hakken de initiatiefnemers definitief de knoop door. "We moeten ervoor gaan", aldus Greet.

Het is een virtueel centrum waar artsen, onderzoekers, patiënten en beleidsmakers samen kunnen komen om de gezondheidszorg voor vrouwen te verbeteren. Hier wordt niet alleen onderzoek gedaan naar specifieke vrouwenaandoeningen, maar ook naar aandoeningen die zich bij vrouwen anders uiten dan bij mannen. "Uiteindelijk hebben ook mannen hier profijt van", zegt Greet. Het unieke aan dit centrum is dat het verschillende disciplines bij elkaar brengt.

• On­ge­mak­ke­lij­ke pijn bij uitstrijkjes en spiraaltjes: ‘Je denkt dat het erbij hoort’

  On­ge­mak­ke­lij­ke pijn bij uitstrijkjes en spiraaltjes: ‘Je denkt dat het erbij hoort’

Wees mondig

Vrouwen die werken in de zorg kunnen aandacht geven aan dit onderwerp door in hun vakgebied vrouwspecifieke aspecten van ziekte en gezondheid serieus te nemen, zo stellen de initiatiefnemers. Jeanine: "Om een keer aan een vrouw te vragen naar hun menstruatie of menopauze. Ook als je verpleegkundige bent, zijn deze gegevens erg belangrijk."

Jeanine roept op om vrouwspecifieke klachten wel aan de dokter te vertellen. "Wees mondig, het moet namelijk van twee kanten komen." Hanneke vult aan: "Ik hoop dat vrouwen de volgende keer dat ze naar de huisarts gaan, beseffen dat ze geen kleine man zijn. En dat het belangrijk is om aan te geven dat ze bijvoorbeeld een menstruele cyclus hebben. Als de huisarts er niet naar vraagt, kunnen wij ook over onze vaak aanwezige schaamte heen stappen.” “Wees geen kleine man, maar een grote vrouw", besluit Greet Vink.