Film kijken in de stille week: 'Silence'

Mijn God, Mijn God, waarom heeft U mij verlaten?

1 april 2021 · Leestijd 5 min ·

In aanloop naar Pasen zocht Pieter-Jan Rodenburg zeven films uit die iets van God laten zien. Ze sluiten allemaal aan bij een van de kruiswoorden. Vandaag, op Witte Donderdag, is dat de film ‘Silence’ bij het kruiswoord: ‘Mijn God, Mijn God, waarom heeft U mij verlaten?’ Een verhaal dat onder je huid kruipt.

Er zijn een paar boeken die mijn leven veranderd hebben. Soms heel praktisch, maar soms ook op een hele diepe manier. Stilte van Shusaku Endo is zo’n boek, en deze boekverfilming doet het boek recht.

Pieter-Jan Rodenburg: “Een goede film kan je iets van God laten zien. Met ‘een goede film’ bedoel ik niet per se een film die gemaakt is door een christen voor een christelijk publiek met een christelijke boodschap en een christelijke moraal. Ik bedoel vooral een film die je op een nieuwe manier laat kijken naar mensen. Een goede film is dus niet per se een moralistische film; het is een menselijke film.
De zeven films die ik voor deze week heb geselecteerd zijn grotendeels gemaakt door mensen die zich niet afficheren als christen, en de mensen erin maken grove fouten die vaak ook nog eens expliciet worden getoond. Maar in iedere film ontdek je iets van God, omdat je meeleeft met een persoon die – expliciet of impliciet – iets van echt Leven, van God ontdekt.”

Het is 1633. In Japan worden christenen vervolgd, zending is ten strengste verboden. Twee Portugese priesters gaan naar Japan, op zoek naar hun leermeester die daar verdwenen is. Het gerucht gaat dat hij gezwicht is voor de vervolgingen, het geloof heeft afgezworen en als getrouwde man leeft.

Waarom zwijgt God?

De thema’s buitelen in het verhaal over elkaar heen. Heeft het christelijk geloof de Japanner wel wat te bieden? De missionarissen blijken sprakeloos te zijn tegen de sterke argumenten die de intelligente inquisiteur biedt, in een paar adembenemende confrontaties. Christenen worden gruwelijk vervolgd en gemarteld; is het geloof dat waard? En als een rode draad loopt door de film de vraag: waarom zwijgt God? Of: zwijgt Hij wel?

Shusaku Endo, de schrijver van het boek, was zelf een Japanse katholiek. Zijn leven lang worstelde hij met zijn geloof en zijn Japanner-zijn. In een land waar nog geen half procent van de mensen gelooft, voelde hij zich vervreemd. De worsteling met die twee identiteiten kenmerkt zijn werk. Hoe kun je juist in Japan, het land van eer, geloven in een God die zich liet vernederen? In de uitgemergelde man aan het kruis?

Zoektocht

De regisseur van de film, Martin Scorsese (een van de grootste regisseurs uit de afgelopen 50 jaar, bekend van films als Taxi Driver, Mean Streets, Gangs of New York, The Departed, The Wolf of Wall Street) kreeg het boek van een priester in 1988 en raakte erdoor gefascineerd. 27 jaar lang probeerde hij het te verfilmen, maar pas in 2016 kreeg hij de middelen rond. Ook zijn leven en werk zijn een voortdurende zoektocht naar God en genade in een wereld waar daar geen ruimte voor is; een zoektocht naar bevrijding van schuld.

Het resultaat van dit verhaal, verfilmd door deze regisseur: een film die onder je huid kruipt. Door het kalme tempo en de prachtige, maar rustige beelden leef je mee met de twee missionarissen en hun worsteling met God, het land en lijden. Je worstelt mee in de zoektocht naar een ‘waarom’; naar genade. De spanning is soms adembenemend, en makkelijk is de film niet, maar juist daarom is-ie zó indringend.

Genade

Je ziet het in het figuur van de Japanse gids van de twee zendelingen, Kichijiro. Shusaku Endo zelf zei dat deze alcoholische, laffe, schichtige figuur degene was met wie hij zich identificeerde. Kichijiro is degene die verraad pleegt, telkens de fout in gaat maar tóch weer terug wil keren bij God, bij het geloof. Hij wil telkens weg, maakt alles kapot, maar God laat hem niet los. Wat een illustratie van genade.

Oorverdovende stilte

Maar het sterkst zie je het in het hart van de film en het boek, als de vragen zo hoog opgestapeld zijn dat je denkt dat er geen antwoord is. Dan kijk je ineens op een compleet onverwachte manier in Gods hart. Dan ineens is Jezus er – niet goedkoop, maar als een heilige verrassing. Ik herinner me nog als de dag van gisteren dat ik die passage in het boek las en dat ik het boek moest wegleggen, omdat ik zó diep geraakt was.

Jezus ervoer Gods stilte en schreeuwde om God. Shusaku Endo (en Scorcese) neemt ons met Silence die oorverdovende stilte in en laten zien hoe diep we daar in Gods wezen kijken.

Beeld: IMDB