Filmjournalist Rick de Gier: 'Bij mij lopen kunst en religie in elkaar over'

De wekelijkse filmrecensie voor Visie heeft Rick de Gier (41) nét opgestuurd, vertelt hij als hij de voordeur opent van zijn jaren zestigwoning in De Meern. We kunnen dus meteen van start. Een gesprek over het leven, film, geloof, werk – Rick houdt ervan. “Ik praat graag over het leven. Dat doen mijn vrouw en ik ook met onze zoon van 15 en dochter van 12. Even telefoons opzij, samen aan tafel – we maken regelmatig bewust tijd voor een goed gesprek.”

Outsider

Naast alle artikelen voor diverse opdrachtgevers maakte Rick in de afgelopen jaren ook vier muziekalbums en schreef hij twee boeken. Een ervan gaat over zijn jeugd in het Canadese Ponoka, waar hij van zijn 5^e tot zijn 10^e woonde. “Mijn vader werd daar mede-eigenaar van de boerderij van mijn oom die al eerder was geëmigreerd. Voor mij was het een heerlijke tijd, en ik heb er ook nog eens accentloos Engels leren praten. Na vijf jaar gingen we terug, omdat mijn vader er niet kon aarden.”

Heeft de emigratie geen gevoel van onthechting bij je veroorzaakt?
“Absoluut niet. Ik was jong en nam het zoals het kwam. Daar zal mijn karakter ook in meespelen. Toen ik terugkwam, had ik qua lezen en schrijven in het Nederlands wel een achterstand. Ik had dus wel het gevoel dat ik dingen had gemist.” Rick schraapt zijn keel: “Maar ik heb het nooit als iets negatiefs ervaren. Wel zal deze ervaring hebben bijgedragen aan mijn gevoel een outsider te zijn.”

Is in die tijd je fascinatie voor film ontstaan?
“Die is er altijd geweest, ik weet niet beter. Voor boeken en muziek trouwens ook. Die drie kunstvormen spelen een grote rol in mijn leven. Als tiener ging ik in onze woonplaats Houten zo vaak naar de videotheek dat ik op den duur alle filmhoesjes uit mijn hoofd kende. Ik kan me geen specifiek moment herinneren waarop mijn liefde voor film ontstond. Bij popmuziek had ik dat veel meer. De Amerikaanse rockgroep The Smashing Pumpkins bijvoorbeeld – toen ik die hoorde, was ik verkocht.”

‘Net zo filmgek’

Uiteindelijk maakte Rick in zijn studententijd in Ede vrienden die “net zo filmgek” waren als hij. In die jaren besloot hij filmjournalist te worden. “Filmmaker had ook nog gekund, maar ik was het pad van de journalistiek al ingeslagen. En ik doe graag meerdere dingen tegelijk. Als filmmaker werk je zeker een jaar fulltime aan één project. Dat trekt me minder.” Lachend: “Maar als ik een leven had in een parallel universum, zou ik daar zeker filmmaker zijn.”

Pionieren

Toen Rick twintig jaar terug aan zijn carrière als filmjournalist begon, keken de redacties van christelijke media met spanning toe wat hij ervan zou gaan maken. “Ik begon voor CV Koers en later ook voor het Nederlands Dagblad. Beide media begonnen op dat moment met het bespreken van films. Het voelde als pionieren. Dat ik ondertussen vooral voor de VPRO Gids werkte, vonden mensen vaak wel raar of grappig. De VPRO was in mijn familie zeer verdacht, maar ik houd enorm van deze omroep, vanwege haar liefde voor de kunst. Ik schrijf anders voor de verschillende doelgroepen, dat wel. In christelijke media moet je meer uitleggen en rekening houden met gevoeligheden. Het was schipperen, maar het heeft me nooit in tweestrijd gebracht.”

Voel je zelf nooit ongemak bij films?
“Vroeger zeker. Maar je ontwikkelt je als mens en als gelovige. Ik heb me van meet af aan afgevraagd of dat ongemak me werd ingegeven door mijn geloof, zoals mijn omgeving suggereerde, of door het feit dat ik als mens een moreel wezen ben en soms problemen heb met dingen. Steeds meer ga uit ik van het laatste.
Waar ik altijd moeite mee heb gehad in het christendom is de gedachte dat er twee werelden bestaan: de christelijke versus de niet-gelovige. Als kind ervaarde ik dat spanningsveld al, als ik verhalen hoorde over ‘de boze buitenwereld’. Maar ik vond veel van die buitenwereld juist fascinerend. Dat bracht me als puber aan het twijfelen over die scheidslijn, ik vond hem te kunstmatig. Waarom zouden bepaalde terreinen in het leven verboden zijn voor gelovigen? Het gaat toch om hoe je met dingen ómgaat? En was ik echt zoveel beter dan mijn niet-gelovige vrienden? Oké, ik ging naar de kerk en zij niet. Zij vloekten en ik niet. Maar mijn moraal lag echt niet hoger dan die van hen. En al zeggen christenen het niet, toch gaan ze vaak uit van het idee dat ze iets beter zijn of in íéder geval dat ze ernaar zouden moeten streven beter te zijn. Dat vergelijken heeft voor mij nooit fijn gevoeld.”

'Not done'

Hoe ontwikkel je een goeie smaak op filmgebied?
“Door heel veel te kijken, door erover te praten, door recensies te lezen. Eigenlijk geldt dit voor elke kunstvorm. Als je expert beeldende kunst wilt worden, moet je veel naar het museum gaan en er boeken over lezen. Een kunstwerk staat nooit op zichzelf, maar vormt een onderdeel van een bepaalde ontwikkeling waar je op moet reflecteren. En ondertussen neem je altijd jezelf en je eigen ervaringen mee. Dat maakt het bespreken van films ook zo boeiend.
Als het even kan, laat ik iets van mezelf zien in recensies. Bijvoorbeeld wanneer ik een oordeel vel waar mijn persoonlijkheid in meespeelt, want daar kan de lezer wat mee. En natuurlijk speelt je persoon áltijd mee. Daarom heb je ook een zekere nederigheid nodig: het gaat om het product, niet om jou. Jij bent slechts de boodschapper.”

Maar wel een boodschapper die de lezer een andere kijk op een film geeft.
“Nou, een van de boodschappers. Weet je waar ik me zo over verbaas? Christenen kijken massaal naar films, maar filmbesprekingen zijn toch lange tijd not done geweest. Hoe kan het dat mensen die dagelijks de Bijbel lezen en gewend zijn om verhalen tot zich te nemen zo oppervlakkig naar ándere verhalen kijken? Als je iets lastig of gevaarlijk vindt, ga je toch juist op zoek naar de handvatten om ermee om te gaan?”

Wat doe jij met vloeken of seksscènes in films?
“Intuïtief heb ik altijd het idee gehad dat je alles moet kunnen kijken. Het gaat, denk ik, om de intentie waarmee je kijkt. Oké, van porno kijken of massa’s horrorfilms achter elkaar wordt niemand beter. Maar ik heb het over de film als kunstvorm. Een kunstwerk kan oppervlakkig of zelfs verwerpelijk zijn, maar ook voedsel voor je ziel.
Ik heb de vraag ‘hoe ga je om met vloeken en seks in films’ nooit goed begrepen als je je niet afvraagt hoe je om moet gaan met vloeken en seks in de Bijbel, in Shakespeare, in kranten, in de supermarkt. Overal word je geconfronteerd met de keerzijde van het leven.”

Maar in films zoek je het bewust op.
“In de Bijbel niet? In de krant niet? Je kunt ook nog zeggen: dat is echt gebeurd. Maar wat in films voorbijkomt, gaat ook over de kleine dingen van het leven. En de verhaalverteller voert geen propaganda voor zijn personages, hij keurt niet alles goed wat zo’n figuur doet. Zulke dingen moet je leren als je films kijkt.”

Heb jij dingen veranderd voor christenen die graag films kijken?
“De tijden zijn veranderd. Ik wil niet suggereren dat ik… Laat ik zeggen: de tijd was rijp om over films te gaan schrijven. Twintig jaar geleden voelde ik het wel als een missie om mensen te leren kritisch te zijn. Dat heb ik intussen minder. Ik beweeg me ook minder in de christelijke wereld dan toen.”

Wat kan je ontroeren als we het over God en geloof hebben?
“Eigenlijk ervaar ik God meer in kunstvormen die niet uitgesproken christelijk zijn. Voor mij zit God sowieso in schoonheid. En de kunstenaar is ook belangrijk. Als Nick Cave en Johnny Cash zingen over God, proef ik daarin een authenticiteit die me raakt. Ze hebben allebei met enorme verslavingen te kampen gehad, en ze zingen over de zwarte kanten van het leven. Als zij vervolgens positief zijn over God, ja, dan moet het wel oprecht zijn. Die volheid van het leven proef ik minder in de kerk dan in de bioscoop. Kunst en religie zijn in mijn leven veel meer in elkaar gaan overlopen. Dat vind ik ook zo mooi aan kunst, dat het zegt wat je zelf zo moeilijk kunt verwoorden.”

Dit is een gekorte versie van een interview met Rick de Gier. Het volledige gesprek is terug te lezen in Visie 47.

Beeld: Eljee