'Het licht schijnt'

De openingsverzen van Johannes vormen een soort hervertelling van de Thora van Mozes, in het bijzonder van de eerste verzen van Genesis. Deze verzen dienen als introductie tot het hele evangelie: van de schepping tot het moment waarop God onder de mensen komt wonen. Tegelijkertijd zijn ze verbonden met grote thema’s uit de Grieks-Romeinse wereld waarin Johannes schreef. Het Woord, het waarachtige Licht – ze echoën de filosofie van Plato. Het is alsof Johannes de grootse taal uit zowel de Joodse als de Griekse traditie gebruikt om het wonder van Gods komst en de strijd die Hij voert om zijn schepping terug te winnen, onder woorden te brengen.

Mag dat zomaar? Is dat geen ‘water bij de wijn doen’? Kun je evangelie en cultuur zomaar ‘vermengen’? De tijdgeest wordt vaak alleen in contrast gezien met het werk van de Geest, alsof deze wereld van God losstaat en er niets goeds in te vinden is. Alsof de Geest er niet waait. Maar Johannes gooit geen water bij de wijn – hij maakt van water wijn. Hij gebruikt de taal en de beelden van zijn cultuur om het evangelie te verwoorden.

Opvallend is dat Johannes’ openingswoorden vooral in de verleden tijd staan (let op de terugkerende werkwoorden ‘was’ en ‘kwam’), behalve in vers 5: “Het licht schijnt.” Niet scheen, maar schijnt! Het licht is in deze wereld gekomen en blijft schijnen. Het contrast tussen licht en duisternis wordt doorbroken zonder dat het wordt gerelativeerd. Ja, deze wereld kent duisternis, maar er is ook licht te vinden. Via Christus zien we onze cultuur scherper en helderder. Er licht iets op dat ons helpt om niet alleen te onderscheiden, maar ook te waarderen. Er zijn elementen in onze cultuur waarin iets van God oplicht.

Laatst keek ik een Harry Potter-film, en het trof me hoe diep verankerde christelijke thema’s hierin terugkomen. Het verhaal van J.K. Rowling heeft veel overeenkomsten met het evangelie van Johannes. De grote contrasten tussen licht en duisternis, de strijd tegen machten die de mens te boven gaan, de afwijzing en het niet herkennen van de Verkorene, en natuurlijk dood én opstanding. Maar bovenal: de zelfopofferende liefde die sterker is dan de dood.

Er licht iets van Goede Vrijdag en Pasen op in zulke verhalen: van Christus die de dood overwint. In Harry Potter wordt de waarachtigheid van het evangelie herkent: “het ware licht, dat ieder mens verlicht en naar de wereld kwam.” Waar schijnt dat helderder dan op de paasmorgen? Waarin zie jij vandaag iets van Pasen oplichten? Welke verhalen in onze cultuur weerspiegelen die hoop?