Hoe familierelaties beter kunnen – tips van Els van Steijn

De fontein van Els van Steijn

Els van Steijn gebruikt in haar boek het beeld van een fontein met verschillende bakken. In een fontein stroomt het water van boven naar beneden. Zo is het ook in families. De fontein stroomt van de grootouders naar de ouders en van de ouders naar de kinderen. De fontein kabbelt vlotjes als iedereen in de fontein in zijn eigen bak staat, in volgorde van geboorte. ”Problemen ontstaan als ouders zelf met tekorten kampen. Soms hebben ze zelf eigenlijk nog een vader of moeder nodig. Een kind zal dan, uit liefde voor de ouder, opstijgen in de fontein en voor haar moeder of vader gaan zorgen. Ook zie je soms dat kinderen voor elkaar een moeder- of vaderrol op zich nemen. In je jeugd kan dat nodig zijn, maar in het volwassen leven is het altijd beter om op je eigen plek te staan. Alleen op je eigen plek kun je tot bloei komen en kun je je eigen leven leiden.”

Je eigen plek vinden

Die kabbelende fontein – dat is dus het ideaal. Maar wat als het niet goed gaat in je familie? Wat als het onmogelijk lijkt om je eigen plek te vinden? “Stel dat je moeder je voortdurend bekritiseert. Je neiging zal misschien zijn om je aan te passen aan haar gedrag of om haar te veroordelen. Maar dat is niet goed voor jou. Als je haar veroordeelt, stijg je op in de fontein en kom je op de plek van je grootouders te staan. Zij waren de opvoeders van jouw ouders, jij bent dat niet. Grenzen stellen en feedback geven mag altijd en is soms zelfs noodzakelijk. Daarmee gun je de ander zijn of haar plek en blijf jij op jouw plek staan, waardoor de fontein blijft stromen. En soms is een familie zo beschadigend dat je je eigen leven zult moeten leiden, los van je familie. Dat heeft wel zijn eigen uitdagingen: als je weggaat is het vaak heel moeilijk om je eigen geluk te nemen. Omdat je vaak bewust of onbewust loyaal blijft, voelt gelukkig zijn zonder je familie als een vorm van ontrouw. Daardoor is het lastig om je geluk te nemen. In zo’n geval moet je het leren “uithouden” met je schuldgevoelens. Dat is ‘goede schuld’, een schuld die je volwassen maakt. Maar ook dan is het belangrijk dat je, in je hart, je eigen plek blijft voelen: je ouders als ouders en jijzelf als hun kind.”

Broers en zussen

Maar wat als anderen je je plek niet gunnen? Wat als je altijd moet vechten? “Niemand hoeft te vechten, want niemand kan je je eigen plek afnemen. Zelfs je ouders niet. Je hèbt je plek. Dat is een natuurwet. Sterker nog: als er mensen bewust of onbewust buitengesloten worden, zorgt dat altijd voor een gevoel van incompleet zijn binnen de familie. Dan ontstaan er verborgen loyaliteiten. Pas als iedereen in de familie erbij hoort en zijn eigen plek mag hebben, voelt iedereen zich compleet.”

Problemen ontstaan als ouders zelf met tekorten kampen

Waarom is het dan vaak zo ingewikkeld tussen broers en zussen? “Vaak vechten broers en zussen onuitgesproken conflicten tussen de ouders uit. Stel dat je broer een onbewuste loyaliteit naar je heeft moeder en jij naar je vader. Dan kan het zijn dat jullie een ruzie tussen je ouders proberen uit te vechten. Maar zo’n schimmenstrijd kun je niet winnen! Zo’n conflict kan alleen uitgewerkt worden op de plek waar hij hoort: bij de ouders dus.”

Natuurwetten uit De fontein, vind je plek

1. Neem je eigen plek aan.
2. Kijk aan wat van jou is. Verwerk het met je hoofd en voel het in je lijf.
3. Begrens schadelijk gedrag.
4. Neem de “goede schuld”.
5. Laat los wat van de ander is. Je kunt alleen je eigen lot dragen, niet dat van de ander.
6. Gun de ander zijn of haar eigen plek.

Els van Steijn, De fontein, vind je plek. Uitgeverij Het Noorderlicht. ISBN 978 9492 3313 28, € 25,95.
www.elsvansteijn.nl

Nog meer lezen, luisteren, kijken over dit onderwerp?

Thuis, Marilynne Robinson.  Singel Uitgeverijen. ISBN 978 9029 5101 65, € 12,50
Glory zorgt voor haar oude vader. Dan keert haar broer Jack terug, de verloren zoon, die twintig jaar lang spoorloos was. 

Een leven in brieven, Vincent van Gogh. J.M. Meulenhoff. ISBN 978 9029 0905 75, € 34,99.
De brieven die Vincent van Gogh schreef aan zijn broer.

The straight story, een film van David Lynch. EAN 541 0504 9665 38, € 21,-
Een oude man legt 600 km af op zijn grasmaaier om de vete met zijn oudere broer bij te leggen.

De liefdesladder. De kracht en de kwetbaarheid van familierelaties, Else-Marie van den Eerenbeemt.
Uitgeverij Rainbow B.V, ISBN 978 9041 7130 8,. € 9,-

Lees ook: Rachel worstelt met een familieruzie

Tekst: Liesbeth Goedbloed