Hou eens op met dat bijbellezen

PopUpGedachte donderdag 9 mei 2019 – Hou eens op met al dat Bijbellezen

Stanley Hauerwas, een van mijn favoriete theologen schreef een prachtig hoofdstukje in een van zijn boeken met de welluidende titel: How to take the Bible out of the hands of Northern American Christians. Ik heb het vast al eens eerder genoemd in deze ochtend-podcasts. Het zijn eikenhouten zinnen, markeringen op de weg naar een dieper begrip van wat het nu is om bezig te zijn met die christelijke wijsheden. Dat je die niet zomaar vindt, door willekeurig dat oude boek te lezen.

Dat kán wel, maar het is niet vanzelfsprekend. Dat boek is geen heilige magische verzameling letters – wat sommige theologen er ook van zeggen – die de onbegrijpende lezer langzaam betoveren tot hij of zij woorden als genade, vergeving van de zonden, kruis, offer en verbondszekerheid begint uit te slaan en in zijn schriftje een grote kloof tussen god en mens met een kruis eroverheen gaat tekenen. Zo werkt het niet.

Dat boek moet geleefd worden. En je kunt in de teksten ingewijd worden door mensen die het leven. Zonder mensen is dat boek niks. En als het wel iets is geweest voor iemand in de geschiedenis zonder dat er iemand aan te pas kwam die de schoonheid en de idealen ervan leefde en ze kon uitleggen, dan is dat een mirakel.
Er zijn namelijk ook mensen die wel leven met het boek en met uitleggers en er hele achterlijke, idiote, mensonterende, liefdeloze dingen in lezen. En er vast van overtuigd zijn dat alle tegenstand die ze krijgen vanwege hun interpretatie erbij hoort als een vorm van lijden ‘om Christus’ wil. Dat boek is een drama. Die Bijbel. Of beter gezegd misschien: het idee dat je dat boek jan en alleman in handen kunt geven en denken dat het goed komt, is een drama. Al die vertalingen, verspreidingen, van hotelkamers tot willekeurige straatkraampjes. Not my cup of tea. En zelfs dus gevaarlijk, aldus Hauerwas.

Hij zegt nogal paradoxaal: wie het niet leeft, kan het boek niet begrijpen. Dus je moet het al leven, wat erin staat: de vrij radicale liefde tot de naaste en tot de Eeuwige – wil je uberhaupt begrijpen wat er staat. Je leest namelijk altijd je eigen leven erin terug. Zo zitten we nu eenmaal genetisch in elkaar. Dus je moet je leven laten beïnvloeden door een boek dat je pas kunt begrijpen als je leven er al door beïnvloed is. Of je hebt iemand anders nodig, wiens leven er al door beïnvloed is. Het was voor mij een heldere keus ergens zo tegen het einde van mijn studie theologie dat de nadruk niet moet liggen op het lezen van de bijbelteksten an sich maar op het lezen en luisteren naar mensen die geloofwaardig beïnvloedt zijn door de teksten. Dan kan er een wereld opengaan.

Vandaag wordt dit fragment in allerlei kerken over de hele wereld gelezen. Het gaat over een voorname Ethiopische bezoeker die het Heilige Land heeft bezocht en daar een boekrol op de kop heeft getikt. Een stuk uit Jesaja. En hij snapt er de ballen van. De man is een eunuch staat er, een castraat – aan het hof van Egyptische koningen werden vrij gruwelijke voorzorgsmaatregelen genomen blijkbaar. En terwijl hij leest, duikt Filippus op:

Toen Filippus ernaartoe gegaan was, hoorde hij hem de profeet Jesaja lezen. Hij vroeg hem: 'Begrijpt ge wat ge leest?' Maar de Ethiopiër ant­woordde: 'Hoe zou ik dat kunnen, als niemand mij daarin behulpzaam is?' Hij nodigde Filippus uit in te stappen en bij hem te komen zitten.

En nou zou hij kunnen uitleggen dat voor heidense castraten de toegang tot het jodendom een moeilijke weg is. Maar hij légt hem Jezus van Nazareth uit. De Messias. Over de nieuwe wereld die is aangebroken. En hij legt het niet alleen uit. Hij leeft het ook. Door deze man te behandelen als een vriend, als een mede-zoeker, over alle grenzen van cultuur en taal heen. De man is onder de indruk, wil hier iets mee, vraagt of hij gedoopt mag worden en Filippus doet dat vervolgens.

‘Hoe zou ik kunnen begrijpen wat ik lees, als niemand mij daarin behulpzaam is’. Die werkelijkheid geldt niet alleen voor de eunuch uit Ethiopië maar voor mij, jou, iedereen die graaft in de wijsheid van christendom. Het is niet zomaar wijsheid. Het is pas wijsheid als het door een geloofwaardige ander is heengegaan en zo bij jou terechtkomt. Niet de kale woorden spreken, maar het geleefde leven spreekt. En dan vrijmoedig met dat leven die oude teksten herinterpreteren. Met kennis van context, van theologie, natuurlijk. Maar vooral met een leven dat uiting is van een geloofwaardig verlangen. Wie dat leven niet leeft, hoeft niet serieus genomen te worden in zijn uitleg – hoe hard die zich ook op Bijbel beroept.

Tot zover op deze vroege donderdagochtend. Morgen weer een nieuwe PopUpGedachte. Heb het goed.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.

Rikko Voorberg (38) is theoloog, schrijver, ‘activist/kunstenaar’ en initiatiefnemer van o.a. ‘We gaan ze halen’.

Wil je betrokken raken bij het werk van Rikko? Kijk dan hier.