Is de Bijbeltekst vaak veranderd?

Je kent dat spelletje wel: je zit met z’n allen in een kring en een woord of zin, wordt doorgefluisterd. Lachen als de laatste vertelt wat hij denkt dat de eerste gezegd heeft .... Het verandert langzamerhand bij het doorvertellen. Is dat bij de Bijbel ook zo gegaan?

Mondelinge overlevering
De oudste gedeelten van de Bijbel, in het boek Genesis, zijn ongetwijfeld een tijdlang mondeling doorverteld, voordat ze opgeschreven zijn. Maar zelfs meer dan 1000 jaar voor de tijd van de aartsvader Abraham was het in Mesopotamië gebruikelijk een schriftelijke administratie te voeren. Het is dan ook denkbaar, dat de aartsvaders gebruik maakten van schriftelijke notities. Volgens sommige onderzoekers lijkt de structuur van het boek Genesis op die van schriftelijke verslagen uit dezelfde periode.

Schriftelijke overlevering
In elk geval is rondom het jaar 1400 voor Christus het verhaal van God en de mensen op schrift gesteld. Mozes kreeg een duidelijke opdracht van God om alles op te schrijven:


• 'Leg deze overwinning in een oorkonde vast …' (Exodus 17:14)

• 'Stel deze geboden op schrift …' (Exodus 34:27)


En zo gebeurde: 'Mozes stelde zijn hele onderricht op schrift en gaf de boekrol aan de Levitische priesters...' (Deuteronomium 31:9).

Vermenigvuldiging
De oorspronkelijke handschriften bestaan niet meer. Maar vanaf het begin zijn ze overgeschreven en vermenigvuldigd, zodat meer mensen ze konden lezen. Dit werd heel zorgvuldig aangepakt. De Joodse geleerden die de manuscripten overschreven telden de tekens, de woorden en de paragrafen. Schrijffouten worden zo niet uitgesloten, maar de kans op grote veranderingen in de tekst is daardoor wel minimaal. In verhouding met tekstvarianten in andere geschriften uit de oudheid is het aantal tekstvarianten in de Bijbeltekst uiterst gering.

Schrijffouten
De vondst van de Dodezeerollen in 1948 bracht van een aantal Bijbelboeken afschriften aan het licht, die honderden jaren ouder waren dan de oudste tot dan toe bekende afschriften. Toch bleek de tekst nagenoeg ongewijzigd te zijn gebleven. In bijna alle gevallen waarin sprake is van verschillen tussen de handschriften (ongeveer 1% van de teksten) gaat het om details die geen enkele invloed op de theologie hebben.

Nieuwe Testament
Het Nieuwe Testament verschilt in zoverre van het Oude Testament, dat het niet met dezelfde nauwgezetheid door schriftgeleerden is overgeschreven. Maar daar staat tegenover, dat al kort na de tijd van de apostelen een lijst bekend was met hun geschriften. En hoewel ook hier de originelen niet meer bestaan, hebben anderen zoveel uit hun werk geciteerd, dat het mogelijk was om een uiterst betrouwbare reconstructie van de geschriften van de apostelen te maken.

Onveranderd
De conclusie mag zijn, dat de tekst van de Bijbel zoals die oorspronkelijk opgeschreven was, nagenoeg onveranderd aan ons overgeleverd is.

Roeland Klein Haneveld, EO-Nazorg