Jean-Jacques Suurmond | Wetenschap en geloof beschouwen dezelfde werkelijkheid

Wetenschapper Robbert Dijkgraaf, ook bekend van de tv, hield laatst de Abel Herzberglezing. Hij besluit: ‘Hoe nietig, kortstondig en onbeduidend is het menselijk bestaan, hier op planeet Aarde, draaiend rond een gemiddelde ster in een uithoek van de Melkweg’. Tegelijk zijn wij mensen ons bewust dat door ons ‘het universum naar zichzelf kijkt’. Wij zijn immers zelf deel van het universum dat begrepen wil worden.

Zo besluit Dijkgraaf zijn verdediging van de wetenschap met een spiritueel sprongetje. Want inderdaad, in het heelal wil iets of iemand (door gelovigen God genoemd) door ons begrepen worden. Psalm 19 zingt: ‘De hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn handen’. God is als die kunstenaar die zei: wie mij wil kennen moet naar mijn werk kijken.

We weten het niet

Naarmate de wetenschap vordert, groeit zowel ons begrip van de wereld als onze verwarring. Want God, de uiteindelijke bron van de schepping, is een mysterie. Niet zo lang geleden kon je nog wel eens horen dat de wetenschap binnenkort klaar zou zijn. Dan zou er een ‘theorie van alles’ zijn gevonden. Sinds kort beseffen we echter dat zeker 90 procent van de werkelijkheid ons ontgaat. Dit wordt aangeduid met termen als ‘donkere materie’ of ‘donkere energie’, wat simpelweg andere woorden zijn voor: ‘help, we weten het niet’. 

Wetenschap en geloof staan niet tegenover elkaar, maar zijn verschillende perspectieven op dezelfde werkelijkheid. Terwijl de wetenschapper, turend door zijn telescoop, zich verbaast over het oneindige heelal, verwondert de gelovige zich over de eindeloze liefde van God die alles voortbrengt. En die twee kunnen prima in dezelfde persoon samengaan.

Calvijn zei dat er twee boeken zijn waarin God zich laat kennen: het boek van de Bijbel en het boek van de natuur. Beide boeken worden raadselachtiger naarmate je er meer van weet. Vroeger wist ik bijvoorbeeld heel goed wie of wat God is. Vandaag is dat niet meer zo – niet omdat ik minder kennis van de Bijbel heb, maar meer.

God wil gekend worden

God wil gekend worden. In ons bidt God ‘met onuitsprekelijke verzuchtingen’ tot God, en trekt ons naar zich toe. Hem leren kennen laat ons niet onveranderd. Door onderzoek, werk, relaties - ja doorheen alle ups en downs van het leven, kneedt God ons naar zijn gelijkenis.

De superverpleegkundige met een wetenschappelijke tic Florence Nightingale, maakte dan ook geen onderscheid tussen haar onderzoek en gebed. Evenals Dijkgraaf, geloofde ze dat er een (goddelijke) orde in het universum is, dat we daarom kunnen leren kennen.

Het is God zelf die het verlangen om te begrijpen in ons wekt en naarmate onze kennis groeit, is ‘hij in ons en wij in hem’. 

Maar wat betekent dit? Dat ontgaat ons nog voor zeker 90 procent.