Klaar met de kerk?

Misschien lijkt het heel wat als je op een zondagochtend het aantal jongeren in een bloeiende gemeente telt. Vijftig, zestig misschien? Fijn! Maar buiten de kerk heeft ongeveer negentig procent van de jongeren helemaal niets met wat daarbinnen gebeurt. En het tij van de kerkverlating lijkt niet te keren, als je de cijfers moet geloven. “Het Centraal Planbureau zegt ijskoud dat in 2040 de laatste gelovige het licht uit zal doen in de kerk,” stelt Corjan Matsinger onomwonden vast. Hij is teamleider, theoloog en trainer van Youth for Christ (YfC); daarnaast is hij verbonden aan de post-hbo-jongerenwerkersopleiding van De Wittenberg, en auteur van het boek Heilige Grond (uitgeverij Buijten en Schipperheijn), over de plek van jongeren in de kerk. “Ik zie de terugloop, maar klem me tegelijk vast aan de beloften dat God Zelf de kerk niet loslaat. Ook zijn er voldoende aanknopingspunten om nieuwe generaties bij de kerk te houden, al is er lef voor nodig om anders te durven kijken naar jongeren, de jongerencultuur en hoe we de boodschap van het Evangelie aanbieden. Nederland is een groot zendingsgebied geworden!”
Corjan schetst, aan de hand van bijbehorende randvoorwaarden, vijf kansen om jongeren binnen de christelijke gemeente te houden.

1. Ouders geloven en dragen dat uit
“De belangrijkste reden waarom jongeren wel of niet geloven, is wat ze bij hun ouwelui zien,” leidt Corjan de eerste kans in. “Het wordt bedreigend als papa, mama, maar ook de dominee zelf niet meer weten wat ze geloven. Want waarom zou een tiener dat dan wel doen? Is je vader enthousiaster over de Champions League, of over God? Kortom, leeft hij wel zoals hij in mooie gebeden aan tafel uitspreekt? Het is wijs om in het jeugdwerk ouders erbij te betrekken en hen de spiegel voor te houden waar zij voor staan. Opvoeders kunnen namelijk niet voor hun verantwoordelijkheid weglopen, al verwachten ze misschien dat de jeugdleider wel vertelt hoe het precies zit met dat Evangelie.”

2. De boodschap sluit aan bij de behoeften van jongeren
“De grootste fout die vaak wordt gemaakt om de saaiheid uit te bannen? Er komen techneuten binnen die discoballen ophangen en een zwaardere audio-installatie plaatsen. Goed bedoeld, maar jongeren zoeken niet per se meer toeters en bellen. Vaak als ze roepen dat de kerk saai is, bedoelen ze dat de preek niet aansluit bij hun belevingswereld. Grijp dat aan om vooral andere accenten in de inhoud te leggen. Durf je aan te sluiten bij de behoeften van een jongere? Stel, een meisje vindt dat vrouwen in de kerk worden gediscrimineerd. Roep je dan dat ze moet zwijgen, of durf je met haar te kijken naar de ‘vrouwelijke kant’ van God, of naar vrouwen met geestelijk gezag in de Bijbel?

Helaas verschijnt er nog steeds veel christelijk materiaal op de markt dat niet langer aansluit bij jongeren. Te vaak willen we vertrouwde programma’s – gekoppeld aan onze traditie – overbrengen en vinden we het vreemd als jongeren niet thuis geven. Dus pleit ik ervoor om als de wiedeweerga nieuwe dingen uit te proberen. Uitproberen, zeg ik bewust. Er zijn vormen nodig die nog door niemand zijn uitgevonden en dat vraagt een pioniersgeest. Nu de gothics weer ‘uit’ zijn, heb je de emo’s. Waarom richten we geen emo-kerk op, of een skate-kerk? Kijk hoe ze dat met Thugz Church in Rotterdam proberen. Deze ‘kerk voor tuig’ komt voort uit mensen die aanwezig zijn in de straatcultuur en sluit aan bij de behoefte van allochtone jongeren. Maar je hoeft niet direct een nieuwe kerk te planten. Zo ken ik een jongerenwerker die Antilliaanse jongeren bijbelstudie geeft aan de hand van de Manga-bijbel. Deze gasten zijn gek van die Japanse stripvorm. Geen grote rap acts, geen spektakel, maar degelijke bijbelstudie, omdat je op dezelfde golflengte zit.

Zoek je binnen de vertrouwde kerkelijke setting toch naar een aanpassing in de vorm? Dan ‘werken’ getuigenissen erg goed. Laat jongeren in een dienst maar vertellen Wie God voor hen is. Die verhalen spreken tot het hart en doen soms meer dan een preek van drie kwartier.”

3. Er zijn leeftijdsgenoten die ook geloven
“In een kerk zonder leeftijdsgenoten is een jongere snel uitgekeken. Helaas heb je op deze randvoorwaarde niet altijd veel invloed. Maar zelfs al is de gemeente erg klein, je kunt wel luisteren naar iedere afzonderlijke tiener. Zo vertelde een voorganger me dat hij het kleine groepje tieners in zijn kerk individueel de vraag stelde welke vorm van jeugdwerk bij hen paste. Dat getuigt van lef, omdat het hem mogelijk voor verrassingen plaatste.”

4. Jongeren worden betrokken bij de kerk
“Al te vaak zijn jongeren toeschouwers in het jeugdwerk. De jeugdleider loopt hen voorbij in zijn ijver om een te gek programma uit de grond te stampen. Gemiste kans! Ten eerste raken jongeren nooit verzadigd. Ze ‘eisen’ steeds wildere activiteiten of nog vettere snacks na de clubavond. Op de dag dat de ‘wereld’ met beter entertainment komt, zijn ze vertrokken. Ten tweede is de kans veel groter dat de jeugdwerker vroegtijdig opgebrand of teleurgesteld is. Tot slot is het verantwoordelijkheidsgevoel van de jongeren bij het jeugdwerk laag. Hun bedje is gespreid, want alles is toch al geregeld door de overactieve jeugdleider, die meer iets weg heeft van een activiteitenbegeleider.
Zorg er dus voor dat het jeugdwerk geen kinderdagverblijf wordt, waar tieners om de zoveel tijd een schone luier krijgen en halfwarme flesjes melk. Maak ze mede-eigenaren van het jeugdwerk, of zet ze in op andere plekken in het gemeenteleven. Doe je dat niet, dan vallen hongerige jongeren in slaap en dreigen ze net als Eutychus in Handelingen 20 uit het vensterraam te vallen.”

5. Jongeren hebben rolmodellen
“Ik zie te veel jeugdleiders, en ouders, die jongeren proberen na te doen; een uitwas van de zogenaamde forever young-generatie. Maar jongeren zoeken rolmodellen, geen na-apers. Leeftijd speelt dan geen rol. Ook die krasse zeventiger kan een lichtend voorbeeld zijn voor jongeren. Ik merk dat een jeugdleider met een eigen verhaal vaak meer impact heeft dan een gelikt programma. Authenticiteit is het toverwoord!”

N.a.v. Heilige Grond, Corjan Matsinger, Buijten en Schipperheijn, 165 blz., € 12,90, ISBN 9058814777

Tekst: Maarten Nota
Beeld: Shutterstock
 

Tien redenen tegen de kerk

Youth for Christ deed een kleinschalig onderzoek onder 145 jongeren in Nijverdal. Tachtig van hen hebben geen connectie meer met de kerk. In een top-10 geven zij aan waarom ze niet (meer) naar een kerk gaan:

1. Ik ben niet gelovig;
2. Ik heb er geen behoefte aan;
3. Mijn ouders doen er ook niet aan / Ik hoef van mijn ouders niet te gaan;
4. Het is saai;
5. Geen tijd;
6. Ik heb andere dingen te doen;
7. Diensten zijn te vroeg;
8. Het naar de kerk gaan is verwaterd;
9. Mijn manier van geloven past niet bij een kerk;
10. Verkeerde ervaringen met een kerk.

De kerkverlater

Jochem* (24) trok tweeënhalf jaar geleden de deur van een evangelische gemeente achter zich dicht, nota bene de kerk waar zijn vader voorganger is. “Ik heb nu meer rust.”
Wat was de belangrijkste overweging om niet meer te gaan?
“Van kinds af aan had ik al moeite met het geloof. Ik liep rond met vragen, zoals waarom er geen dinosaurussen in de ark van Noach mee mochten. Halverwege de middelbare school ben ik gestopt met geloven. Toch gedroeg ik me nog lang als christen, vooral om mijn ouders niet teleur te stellen. Ook had ik ergens diep vanbinnen nog steeds de hoop dat ik het toch kon geloven. Maar hoe meer ik van de wereld ging ontdekken, hoe meer ik tot de conclusie kwam dat God niet bestaat.”

Wat mis je het minst aan de kerk?
“Mensen in de kerk praten vaak beoordelend over elkaar. Daar heb ik altijd moeite mee gehad. Ik vind het ook erg vreemd, want het zou juist de plek moeten zijn waar je met liefde en respect met elkaar omgaat. Mede hierdoor voelde ik me nooit echt thuis in de kerk en dus mis ik het niet om op zondag thuis te blijven.”
Hoe reageerde je omgeving op je keuze?
“Het is voor mijn omgeving moeilijk, omdat ze geloven dat ik straks voor eeuwig zal branden in de hel. Geen fijn vooruitzicht voor je eigen zoon! Toch merk ik dat ze wel respect hebben voor mijn keuze om een ander leven te leiden. Voor mij is het een hele bevrijding geweest om eerlijk over mijn overtuiging te zijn. Nu het duidelijk is, voel ik me zelfverzekerder en ervaar ik rust.”

De blijver

Joëlle (20) bezoekt een Vrije Baptistengemeente. Ze weet zeker dat ze over tien jaar nog steeds naar de kerk gaat. “Omdat ik geloof dat de kerk goed voor mij is.”

Waarom ga je naar de kerk?
“Ik wil op zondag bewust tijd vrijmaken voor God, omdat de rest van de week best druk kan zijn. Voor mij is geloven niet alleen die ene bewuste keuze om in God te gaan geloven en Jezus als mijn Verlosser aan te nemen. Ik ga naar de kerk omdat ik meer wil weten over Wie Hij is en omdat het goed is om samen met andere christenen op te trekken. Je kunt van elkaar leren en het geeft een ‘wij horen bij elkaar’-gevoel.”
Kun je ook geloven zonder kerk?
“Op zich kan dat, want geloven omvat veel meer dan alleen maar het naar de kerk gaan. Wel is het goed voor me, omdat ik ervan leer, contact met andere christenen heb en even ‘uit de wereld’ ben.”

De twijfelaar

Wieke* (19) gaat van kinds af aan naar een gereformeerde kerk. Ze twijfelt niet aan het bestaan van God, maar voelt zich allerminst thuis in de houten kerkbanken. “De kerk staat ver van mijn belevingswereld af.”

Sta je op het punt de kerk te verlaten?
“Ja en nee. Ik voel me thuis onder de vele bekende mensen die ik op zondag tegenkom, maar ben de setting ontgroeid. Het is best eng om twijfels te hebben over de traditie waarin ik ben opgegroeid. Alsof ik mijn ouders niet meer respecteer. Toch vraag ik me – mede door contacten met vrienden in andere kerken – soms af hoe lang ik nog gereformeerd blijf. Misschien ga ik wel een jaartje naar het buitenland. Aan de ene kant om vrijwilligerswerk te doen, maar ook om alles op een rijtje te zetten.”

Wat brengt je aan het twijfelen?
“Op school zijn maar weinig klasgenoten christelijk opgevoed. Zij hebben geen idee wat er in de kerk gebeurt en het trekt ze totaal niet om in zo’n gebouw te gaan kijken. Laatst was ik in een kerk waar ze heel veel voor drugsverslaafden doen. Dat spreekt me aan, misschien omdat ik zelf ook erg praktisch ben ingesteld.”

* De namen van Jochem en Wieke zijn gefingeerd.