Klassieke muziek luisteren: waar begin je?

“Mijn tip is om zo dicht mogelijk bij je huidige muzieksmaak te blijven. Ben je bijvoorbeeld gek op gospelmuziek, ga dan eerst eens op zoek naar wat meer klassieke covers binnen dit genre. Zanger Steve Green maakte bijvoorbeeld diverse toffe albums met een symfonieorkest. Of beluister de instrumentale platen van Michael W. Smith: die zijn slechts een kleine stap verwijderd van de ‘echte’ klassieke muziek. Ben je eenmaal toe aan het serieuzere werk, begin dan lekker met easy listening. Bijvoorbeeld de ‘Peer Gyntsuites’ van Grieg of ‘De Notenkraker’ van Tsjaikovski. Terwijl je luistert, kun je online allerlei informatie opzoeken. Wat wil de componist hier vertellen? En welke instrumenten hoor ik? Wanneer je begrijpt wat je hoort, wordt het luisteren al snel leuker en persoonlijker.

Ook in films hoor je, ter ondersteuning van het verhaal, vaak ongemerkt te gekke – vaak hedendaagse – klassieke muziek. Mijn absolute held op dat gebied is componist John Williams. Beluister zijn muziek bij de films Schindler’s List of Indiana Jones maar eens.

Als het klassieke kwartje maar niet wil vallen, blijft er nog één optie over: zet een onvervalste jaren-’50-Donald Duck-animatiefilm op. Steengoede muziek, ondersteund door plaatjes op niveau. Zelf houd ik enorm van eigenwijze, romantische Bach-transcripties, zoals de ‘Fantasia en Fuga’ in c-mineur, BWV 537, bewerkt door Edward Elgar.”

“Iemand die nét komt kijken in de klassiekemuziekkeuken, zou ik uitnodigen te luisteren naar strijkkwartetten, aria’s uit een opera of symfonisch repertoire. Een strijkkwartet bestaat uit twee violen, een altviool en een cello en wordt vaak beschouwd als de hoogst haalbare vorm van kamermuziek. Begin bijvoorbeeld eens met Dvo ̆rak strijkkwartet nr. 12, genaamd ‘American’.

Het is ook leuk om een opera te bezoeken. Hier worden klassieke muziek en toneel gecombineerd; een vorm van muziekthea- ter dus. Plat gezegd zit je naar een live film te kijken, waarin de hoofdrolspelers hun teksten zingend voordragen. Een duet dat mijn hart altijd raakt, is ‘Abendsegen’ uit de opera Hänsel und Gretel van Humperdinck. Een symfonie is een vaak vierdelige compositie, uitgevoerd door een orkest bestaande uit strijkinstrumenten, blaasin- strumenten, slagwerk en harp. Een zonnig en vrolijk voorbeeld is de vierde symfonie van Mendelssohn, bekend als de ‘Italiaanse’.

Muziek is voor mij een soort olie voor de ziel, echt een geschenk uit de hemel. Soms is het leven zo overweldigend mooi of hartverscheurend lelijk dat ons alfabet niet volstaat, en muziek de enige taal is die ons hart verstaat. Niet iedereen heeft even makkelijk toegang tot zijn of haar emoties. Dan kan muziek echt een middel zijn.

Naar een onbewoond eiland neem ik bij voorkeur het voltallig verzameld werk van Mahler mee. Ik ervaar het hele gevoelsspectrum in zijn muziek: Mahler laat geen emotie onvertaald, maar blijft altijd verre van kitsch en cliché.”

“Ik zou zonder enige twijfel adviseren te beginnen met Mozart. Er is volgens mij geen mens op aarde die niet van zijn muziek houdt. Als je naar de manuscripten kijkt die Mozart heeft geschreven, zie je dat daarin vrijwel geen verbeteringen zijn aangebracht. Mozart wilde het altijd eerst even horen in zijn hoofd en daarna schreef hij het direct uit. Zijn muziek is hierdoor heel toegankelijk.

Daarna zou ik Bach aanraden. Ik heb vorig jaar een heel lange wandeling gemaakt door het gebied waar Johann Sebastian Bach is opgegroeid. Tijdens een tocht van 400 kilometer door Midden- en Noord- Duitsland trad ik letterlijk in zijn voetsporen.
Het bijzondere is dat je de muziek van Bach terughoort in dit landschap. De uitgestrekte vergezichten, meren, bossen, de onverstoorbaarheid van de natuur, de tijdloosheid: het klinkt door in zijn muziek! Maar mijn favoriete componist is absoluut Beethoven. Ik geef muziekles aan kinderen, en als je hun de 5e of 9e Symfonie laat horen, snappen ze dat direct. Beethoven was op zijn 30e al doof, en eigenlijk moest zijn muzikale carrière toen nog beginnen. Zijn muziek is knokkend tot stand gekomen. Deze strijd en pijn hoor je terug.

Dit najaar mag ik als dirigent een orkest de 9e Symfonie van Beethoven laten spelen. Ik word de eerste dirigent ter wereld die deze symfonie uit zijn hoofd gaat doen. Ik kan namelijk geen noten lezen en ben al maanden aan het repeteren. Het is een beetje vergelijkbaar met Het Kanaal over zwemmen zonder armen. En zonder benen.”