Lazarus staat op | Barm­har­tig­heid: onze taak en de zuurstof van ons leven

De Barmhartige – PopUpGedachte vrijdag 3 juni 2022

Bij ‘De Barmhartige’ denkt de gemiddelde christelijke gelovige meteen aan de man uit Samaria, de barmhartige Samaritaan. Dit in tegenstelling tot de gemiddelde islamitische gelovige, die er meteen de meeste gebruikte naam voor God in zal herkennen, Allah, de barmhartige, de genadevolle. Het milieu waarin de meeste christenen zijn opgevoed hier in Nederland (daarbuiten weet ik het niet) heeft er een handje van om zich te onderscheiden van anderen door negatieve eigenschappen aan te wijzen van anderen. Katholieken en moslims hadden eenzelfde onaantrekkelijke eigenschap: zij moesten werken voor de hemel. Je moest het heil verdienen. Katholieken waren erg, maar moslims waren nog een tikje erger. Dat was: goede daden tellen anders zwaaide er wat bij God, in het Arabisch: Allah.

Het was pas na mijn studie theologie dat ik in gesprekken met bevriende moslims erachter kwam dat ‘de Genadevolle’ zo’n veel gebruikte term was in de Koran. Waarom zou iemand nog genadig zijn, als er gewoon een weegschaal werd gehanteerd waarin goede dagen moesten opwegen tegen slechte daden. Was er dan toch meer te vinden? Een bekend verhaal uit de islamitische traditie vertelt van een prostituee die in de woestijn naar water zocht. Toen ze het vond en ervan had gedronken, zag ze een dorstige hond. Ze schepte met haar schoen wat water uit de put en gaf het dier te drinken. Al haar zonden werden haar vergeven vanwege die ene daad. En andersom, brave burgers die tegen honden snauwen zouden weleens op hun neus kunnen kijken bij de hemelpoort.

Het zijn maar flarden, maar het zegt iets over barmhartigheid. De waarde van dat woord in de religieuze tradities. Tradities die hun bestaansrecht ontlenen aan het feit dat ze de mens herinneren aan het goede, ware en schone – dat waar de mens ten diepste naar verlangt, maar wat in de dagdagelijkse praktijk vaak met voeten wordt getreden uit angst, lijfsbehoud, rancune of wat er dan ook maar voor aanleiding is voor onhebbelijk gedrag.

Maar het ging toch niet om gedrag in de christelijke traditie? Ach, wie een van deze kleinen, zegt Jezus, ook maar een beker water geeft om mijnentwil, zijn loon zal hem niet ontgaan in de hemelen, zegt Jezus ergens. Hij doelde daar niet mee op de honden, maar op zijn leerlingen. En toch, daden doen er toe. Ze tonen je hart. Je geloof.

In de psalmlezing van vandaag dit:

Zo wijd als de hemel de aarde omspant,
zo alomvattend is zijn erbarmen.
Zo ver als de afstand van oost tot west,
zo ver verdrijft Hij van ons de zonde”

Erbarmen, barmhartigheid, het is de ozonloog van de wereld, de luchtlaag waarin de mens ademt, zonder erbarmen sterft de menselijke soort – wie leeft, kent barmhartigheid. Kan ik het leren ademen als de lucht om me heen, elke keer weer in en uit, wie ik dan ook maar tegenkom?

De befaamde theoloog Miroslav Volf die veel heeft geschreven over de oorlog in zijn moederland, de Joegoslavische oorlog en de noodzaak tot verzoening, zei in een podcast iets over de huidige oorlog in Oekraïne. Dat God mensen liefheeft omdat ze mensen zijn, allemaal, niemand uitgezonderd. En dat dit ook onze taak is. Dat het ook de taak is om naast de kwetsbaren te staan, omdat God altijd hun zijde kiest. Niet tégen de ander, maar tegen het kwaad.

Het is zaak de zogenoemde vijand lief te hebben, teveel lief te hebben om hem of haar in het kwaad te laten waarin hij of zij zich heeft vastgebeten. Hij zei het eindeloos veel briljanter dan ik hier kan zeggen. Maar barmhartigheid is de taak, de opdracht, het is de zuurstof van het leven, waarmee we onderscheid leren maken tussen de mens en diens eventueel verschrikkelijke daden, daar een wig tussen te drijven – dat is de weg van de Eeuwige.

Tussen mij en mijn falen, tussen jou en het jouwe, tussen Poetin en het zijne. Om het kwaad in de zwarte gaten van het heelal te laten verdwijnen en de mens in al zijn kwetsbaarheid lief te hebben. Dat is het idee. En het is nogal groots. Wat vraagt het mij, tegenover anderen én tegenover mijzelf.

Tot zover vanochtend. Een hele goede vrijdag gewenst – en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.