Lazarus staat op | Het christendom heeft iets anarchistisch

Het christendom heeft iets anarchistischs – PopUpGedachte dinsdag 15 maart 2022

Het is wel een van de laatste dingen waar je aan denkt bij kerk en christendom: anarchisme. Het is juist goeddeels hiërarchisch georganiseerd, op een enkele uitzondering daargelaten waar vooral de kenners weet van hebben. Een priester heet ‘vader’ en legt geknielde gelovigen handen op of hosti’s op tongen. De dominee is de ‘heer’, letterlijk. Dominus. En de woorden van de Paus, ex cathedra uitgesproken, zijn onfeilbaar. Daar kun je alleen met veel wringen in bochten onderuit. Samen met het bedrijfsleven en de politiek is de kerk een zeer hiërarchisch orgaan. En dat werkt lekker, want dan weet je waar je aan toe bent, tenminste degenen die het voor het zeggen hebben weten dat. En het volk dan natuurlijk ook enigszins: je weet wie de baas is, wie je verantwoordelijk moet houden, wie je te vriend moet houden en hoe de hazen lopen.

Dat is al heel wat lastiger in platte organisaties. Wie heeft hier de leiding? Het klassieke antwoord is dan in een platte organisatie: dat hangt er vanaf, dat zie je pas als er mensen iemand ergens in volgen. Als je een meeting belegt en er komen mensen, dan heb je op dat moment de leiding. Consensus, eigen initiatief, eigen verantwoordelijkheid, dat hoort in de platte organisaties. Wat vaak resulteert in hele lange gesprekken, chaos, ruzie óf informele leiders die alle touwtjes in handen hebben maar waar je niet vanaf kunt omdat ze nooit officieel zijn aangesteld – dus afzetten is er dan ook niet bij.

Wat is de kerk dan? Of eigenlijk: wat is het ideaaltype voor de mens, volgens christendom. Als de kerk een soort oefenplek is van een gedroomde of gehoopte wereld, wat is dan het idee? Dit staat er vanochtend, een uitspraak van Jezus van Nazareth aan zijn leerlingen:

‘Maar gij moet u geen rabbi laten noemen. Gij hebt maar een Meester en gij zijt allen broe­ders. En noemt niemand van u op aarde vader; gij hebt maar een Vader, de hemelse. En laat u ook geen leraar noemen; gij hebt maar een leraar, de Christus. Wie de grootste onder u is, moet uw dienaar zijn.”

Rabbi’s lieten zich ook in die tijd hun hiërarchische positie aanleunen, genoten wel van gezag en aanzien en Jezus komt met een contrast. In de wereld die hij aan het bouwen is, heet er niemand Pater of Vader. En als die dat wel claimt, dan domweg weigeren die naam te gebruiken. Ik kan me voorstellen dat een zelfde iets geldt voor ‘dominee’. Heer, of Heer des huizes, dominant komt er vandaan. De baas, zogezegd. Mocht iemand zich zo noemen, domweg niet gebruiken. Ook PopUpDominee, beste Rikko, hoe schattig ook – het lijkt niet echt de bedoeling. Noem jezelf geen leraar, ook al heet je Paulus, want je bent nooit meer dan leerling.

Dat is best wel een revolutie, toch? En het andere uiterste van de ex cathedra Paus – al doet Fransiscus heel erg de leerling-modus recht, zou ik zeggen. Weigeren in de luxe te leven of te rijden, altijd zoekend naar de juiste woorden en kritiek op de elite. Daar zit ’m misschien wel de kneep: op de positie van invloed, kiezen om jezelf een leerling te betonen. En dan is het wel handig dat volgelingen van diegene ook dat leerlingschap én het falen en zoeken erkennen. Anders heb je er nog niets aan.

Christendom heeft iets anarchistisch. Niet maximaal, want er wordt wel degelijk een gezag erkend – maar met het erkennen van een goddelijk gezag wordt elk ander aards gezag gelijkschakeld met ieder ander gezag. Niets meer dan leerling; als de discipelen dat al zijn, wie ben ik dan om meer te claimen. Mijn vader ondertekende zijn e-mails altijd met Verbi Divini Minister, dienaar van het Goddelijke Woord – dat dominee was maar een ingewikkelde titel, vond hij. Het is wat onhandig in het spraakgebruik en Minister klinkt vandaag de dag ook niet altijd alleen maar dienstbaar – maar toch, het is een poging.

Leerlingen, wij allemaal. En heb je een positie, dan hoogstens ten dienste van de ander. Mooi streven.

Tot zover vanochtend. Een hele goede dinsdag gewenst. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.