Lazarus staat op | Leren verliezen

Leren verliezen – PopUpGedachte donderdag 18 februari 2021

In de stilte van de donderdagochtend schuif ik aan de keukentafel op zoek naar wijsheid in de oude teksten van vandaag. En het is vastentijd. Voor wie geen idee heeft wat dat is; gisteren was het Aswoensdag, de dag na carnaval, waarbij in de katholieke kerken -  en tegenwoordig ook daarbuiten – men een askruisje haalt. Terwijl de priester uitspreekt dat je stof bent en tot stof zult weerkeren, krijg je met as een kruisje op je voorhoofd getekend. Deze dagen moeten dat natuurlijk en helaas do-it-yourself kruisjes worden, maar het idee is duidelijk. Op de kruisjes volgen veertig dagen van bezinning. Er zijn er die dan vasten van allerlei luxe voedsel; koffie, drank, vlees. Anderen vasten van social media, weer anderen vinden dat het dit jaar überhaupt allemaal karig was en vasten even nergens van (of ze draaien het om en gaan eens veertig dagen vasten van strikte coronamaatregelen – je kunt er van alles van maken).

Vasten is een herinnering aan het feit dat onze aangeboren en ingebakken neigingen ons niet altijd brengen waar we willen zijn. Velen van ons proberen vérder te komen in het leven, door te groeien in baan, salaris, bestaanszekerheid. Steeds dichter naar de ‘zelfrealisatie’ zoals Maslov het noemt, aan de top van de pyramide. Allemaal geheel logisch en daar hoef je geen domineesvingertjes tegen in de lucht te steken. Het punt is alleen dat als je dan die stap verder gekomen bent, je soms ook weer een stap verder van huis bent. De nieuwe baan en de nieuwe promotie komt met nieuwe verantwoordelijkheden en extra uren, dat kost je soms nachtrust, gezinstijd en aandacht voor wat er verder speelt. Niet altijd, maar het kan wel. Hoort erbij, denken we dan. Of: Het nieuwe huis is te gek; eindelijk ruimte. En maanden werk je aan al die ruimte, want het met ook ingericht en gedecoreerd. Beste dominee, daar ga je nu toch niet zuur over zitten te doen, dat hoort er toch bij? Dat is ook zo, maar daarom is er de vasten. Omdat winnen in het leven zo vaak ook een verlies is. En verlies in het leven is heel vaak winst. Het is ongemakkelijk maar waar.

Hoeveel van de mensen met een stevige burn-out hadden na herstel die burnout willen missen? Er zullen er vast een aantal zijn, maar er zijn er óók heel veel die in het verlies van al hun energie, hun mogelijkheden tot werken en wat ze ook niet allemaal verloren, zichzelf terugvonden. Moet je dan mensen een burn-out gunnen? Nou nee, maar wel een vasten. Een terugschakelen, tijdelijk verliezen, een ervaring van verlies die winst is, omdat zoveel winst ook verlies inhoudt.

Ik kom erop om dat Jezus van Nazareth dit zegt vandaag: Want wie zijn leven wil redden, zal het verliezen. Maar wie zijn leven verliest om Mijnentwil, die zal het redden. Wat voor nut heeft het voor een mens heel de wereld te winnen, als hij zichzelf hierdoor zijn ondergang en dood berokkent?

Is dat een pleidooi voor zuinig calvinisme, een beperkt leven? Nee, het opent de ogen voor de paradox. Is het een dreigen met hel en verdoemenis voor levensgenieters? Dat al helemaal niet. Het ontdekt de mens aan de paradox van het leven en nodigt uit tot overgave aan iets dat groter is dan de eigen winst, de eigen vooruitgang, de realisatie van het zelf.

Maslov, is de man van de beroemde piramide, met onderin de eerste levensbehoeften als eten en drinken en veiligheid en als die gerealiseerd zijn volgen zaken als relaties, met in de top de zelfrealisatie. Hij schijnt op z’n sterfbed – en ik heb het vast al eens genoemd, maar blijf het noemen – gezegd te hebben dat zijn piramide niet af is. Als je aankomt bij zelfrealisatie ben je nog nergens, daarbovenuit gaat zelfovergave. En dat is fascinerend, want overgave kost je al die onderste lagen. Overgave aan de Eeuwige, aan het goede, kan je zomaar eten en drinken en relaties kosten. Wie die onderste lagen wil behouden, komt niet verder, zegt Jezus. En de rabbi gaat voor in het verlies van alles.

Vasten is een oefening om te realiseren dat elke winst verlies is en elk verlies verschrikkelijk pijnlijk kan zijn, maar ook een wereld voor ons kan openen. Tot zover vanochtend. Een hele goede donderdag gewenst en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.