Lazarus staat op | Aan de tekst zelf heb je niks

Goedemorgen en van harte welkom bij de PopUpGedachte, ofwel Lazarus Staat Op. Ik ben Rikko Voorberg en ik schrijf elke ochtend een overweging om de dag mee te beginnen. Vandaag met de titel:

Aan de tekst zelf heb je niks – PopUpGedachte donderdag 30 april 2020

Er is tegen al die christenkinderen altijd gezegd: als je maar in de Bijbel leest. En eindeloos werden ze verspreid. Dundruk gesmokkeld door de douanes, met eindeloos veel giften verspreid in hotels over heel de wereld, je zult maar ergens zijn en zonder zitten. Of eigenlijk is natuurlijk de gedachte: je zit ergens, begint te lezen en dan zul je het licht zien.

Maar is dat wel zo? Werkt het lezen van die oude teksten wel? Ik doe het elke ochtend. Een aantal fragmenten lezen zoals ze in de katholieke kerken gelezen worden. Maar dat betekent nog niet dat die teksten op zichzelf werken. Ze noemen die verzameling van 66 boeken (gedichten, liedbundels, profetiën, levensbeschrijvingen, geschiedsdocumenten en meer) wel het woord van God. Maar dat is natuurlijk niet zo. Zo is het nooit bedoeld geweest. Het zijn hoogstens weerslagen, kratergaten, poetische reflecties van mensen die het Woord Gods ergens ontmoet hebben en ermee leefden.

Ik snap wel dat in sommige culturen het boek zelf heilig is als een soort symbool, dat in sommige liturgieën het boek zelf gekust wordt – maar dat is toch allemaal afgeleide waarde. Het zit ’m niet in de teksten. Die zijn op zichzelf hartstikke dood. Tenminste, dat denk ik.

Misschien dat het daarom is dat je in deze fragmenten zo weinig van de eigenlijke Bijbellezing aantreft. Misschien is die Bijbellezing wel pas interessant als die door iemand heengegaan is, als het verbonden is aan een persoon die het leest of leeft – als het op zinnige wijze verbonden wordt aan de werkelijkheid. Met de tekst op zichzelf kun je alle kanten uit. Mooie, en heel lelijke. Heel onzinnige ook.

Ik kom erop omdat vandaag een hoveling van de grote koningin van Ethiopie in de lezing van de dag op de terugweg is van Jeruzalem. Daar heeft hij een boekrol gekocht, hij zit erin te lezen onderweg en dan gebeurt er dit:

Toen Filippus er naar toe gegaan was, hoorde hij hem de profeet Jesaja lezen. Hij vroeg hem: 'Begrijpt ge wat ge leest?' Maar de Ethiopier ant­woordde: 'Hoe zou ik dat kunnen, als niemand mij daarin behulpzaam is?' Hij nodigde Filippus uit in te stappen en bij hem te komen zitten.

Het is een mooi haakje om aan op te hangen wat ik al langere tijd ben gaan inzien. Dat het niet die tekst zelf is, maar de geloofwaardige interpreet die je kan inwijden in de tekst. Ik zou niemand die kennis wil maken met christelijk geloof uitnodigen om die Bijbel te gaan lezen. Het kan wel, maar het is alsof je iemand die muziek wil leren maken een viool en een strijkstok geeft en zegt: veel plezier. Hoevelen van hen zullen uiteindelijk komen tot plezier in dat instrument? Ga samen vioolmuziek luisteren? Zoek naar bandjes, orkesten, solisten die op een toffe manier dat instrument bespelen. Zoek naar eenvoudige oefeningen. Ontwikkel liefde voor de manier waarop dat instrument in elkaar zit. Dan komen we misschien ergens. En dan nog is het afwachten.

Zo ook met die oude Bijbelse teksten. Ze zijn ingewikkelder dan de viool en er zijn er velen die er op zeer luidruchtige manier hele lelijke muziek mee maken en zeggen dat het zo hoort. Dat dit de enige manier is van uitleg, werken met de teksten en interpretatie. Je moet soms goed zoeken naar iemand die er mooie tonen aan weet te ontlokken. Maar als je die gevonden hebt, dan is die heel veel waard.

Degenen die ik vond, vroeger, Shane Claiborne, Brian McLaren, Stanley Hauerwas en nog vele anderen bleken zichzelf ook weer kleine jongens te voelen ten opzichte van anderen die hen hadden geïnspireerd. Via hen maakte ik weer kennis met anderen die de teksten op zeer inspirerende wijze lazen en interpreteerden.

Aan de tekst zelf heb je niks. Het is altijd om de belichaming gegaan. Wie geeft vlees en bloed aan die teksten? Het Woord Gods is niet zwart-wit en het staat niet op papier. Het is de man van Nazareth en wordt daarna belichaamd in vele anderen. De lettertjes konden er hoogstens naar verwijzen. Interessant genoeg, maar niet voldoende op zichzelf.

Tot zover vanochtend. Een heleboel goede inspiratoren gewenst en een goede donderdag. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.