Waarom deze theoloog zelf graan en druiven teelt voor het avondmaal

We ontmoeten Elsa op een veld in het Gelderse Hattem, op de grens met Overijssel, waar het weer een afwisselend spel speelt van zon en regen. Hier vertelt ze over haar bijzondere missie, die startte bij die onverwachte vraag van haar zoon. Die vraag zette haar aan het denken en voelde als een wake-upcall. Ze realiseerde zich hoeveel afstand er was ontstaan tussen het ritueel van avondmaal vieren en de werkelijkheid van voedsel.

“Ik wist het antwoord eigenlijk niet. Waar kwam dat brood vandaan? Wie had het gebakken? Hoe was het graan gegroeid? Het voelde ineens leeg. Ik realiseerde me dat we nauwelijks stilstaan bij de herkomst van brood en wijn. Laat staan dat we stilstaan bij de vraag of de manier waarop ze geproduceerd zijn, past bij de waarde van het ritueel.”

Elsa in Bid, Bedank, Bewonder

Zondag 2 november, 09.20 uur, NPO 2

Wat ontstond, was een verlangen om het anders te doen. Geen anoniem product, maar brood en wijn met herkomst. Geteeld met liefde en met eerbied voor de schepping. “Ik voelde me geroepen om dat zelf te gaan doen.”

Theoloog op de akker

Elsa is opgeleid als theoloog en werkte jarenlang als docent levensbeschouwing. Ze groeide op in de toenmalige Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, maar vond later een geestelijk thuis bij de dominicanen in Zwolle. Op haar 37e verruilde ze het klaslokaal voor de akker: ze begon aan een opleiding biologische landbouw. “Ik zat ineens tussen allerlei mensen die de overstap naar de landbouw maakten, en heb er enorm van genoten. Alles kwam samen: geloof, zingeving, handen in de aarde.”

Elsa startte het project Akker van Brood en Wijn, met een duidelijke missie: ingrediënten telen voor brood en wijn, die bewust gebruikt kunnen worden bij het avondmaal of de eucharistie. Kleinschalig, met de hand, zonder gif of kunstgrepen.

Soms sta ik daar te zweten en denk ik: waar bén ik mee bezig?

Aandacht en eerbied

Elsa teelt tarwe, rogge en druiven op twee kleine locaties, onder andere in een wijngaard in Ommen. Ze werkt samen met een wijnmaker en met bakker Dave de Haan, die experimenteert met het graan van Elsa om een passend avondmaalsbrood te ontwikkelen. “Ik hou van eenvoud”, zegt ze. “Alles gebeurt met aandacht en eerbied. Ik doe dit werk met mijn handen, maar ook met mijn hart.”

De eerste broden zullen vooral in protestantse kerken gebruikt worden. Voor de eucharistie zoekt ze nog naar een samenwerking met een hostiebakkerij.

Brood met inhoud

Het project van Elsa is geen soloreis. Leo Oosterloo, docent biologische tuinbouw, is een belangrijke bondgenoot. Hij helpt haar met teeltkennis, timing en techniek. “Elsa springt in het diepe,” zegt hij, “maar met een sterk innerlijk kompas. Ze verbindt geloof en landbouw op een manier die mij inspireert.”

• Jan Willem verbouwt groente voor de voedselbank: ‘Ook mensen met weinig geld verdienen goed voedsel'

  Jan Willem verbouwt groente voor de voedselbank: ‘Ook mensen met weinig geld verdienen goed voedsel'

Ook bakker Dave de Haan voelde zich direct verbonden met haar missie. Toen zijn eigen bakkerij stopte, besloot hij zich toe te leggen op kleine, betekenisvolle projecten. Elsa’s verzoek kwam precies op het juiste moment. “Ik wilde brood maken met inhoud. Letterlijk en figuurlijk”, zegt Dave. “Brood dat niet alleen mooi oogt, maar klopt met het doel ervan: breken en delen.” Dave werkt aan een recept dat zowel ambachtelijk als praktisch is: goed breekbaar, eenvoudig van samenstelling, en trouw aan de oorsprong.

Verliefdheid

Hoewel Elsa’s verhaal bezield klinkt, is het geen makkelijke weg. Elsa werkt op grond die haar niet toebehoort, is afhankelijk van anderen, en pendelt heen en weer tussen haar woning in Zwolle en de akkers. “Soms sta ik daar, zwetend in het veld, en vraag ik me af: waar ben ik mee bezig? Ik doe alles met de hand, de opbrengst is klein. Nog altijd moet ik schakelen tussen het snelle leven in de stad en het vertraagde leven op het land. Toch voel ik: ik kan dit niet loslaten.”

Ze vergelijkt haar gedrevenheid met een verliefdheid. “Het idee ontroert me. Het is intiem, kwetsbaar, en het geeft me voldoening. Zelfs als ik moe ben of twijfel, weet ik: dit moet er zijn.”

Plek van verzoening

Elsa ziet het avondmaal als meer dan een liturgische handeling. Voor haar is het een plek van verzoening tussen God en mens. Maar ook tussen mensen onderling, en tussen mens en aarde. “Als ik graan zaai of druiven snoei, voel ik dat ik mee schakel in een groter proces. Het avondmaal is een plek van herstel. Daarin wil ik staan.” Ze verwijst naar het eerste hoofdstuk van het Bijbelboek Kolossenzen, waar staat dat God alles met zich wil verzoenen. “Dat gaat verder dan wij vaak denken. Dat gaat ook over hoe we omgaan met de aarde, met voedsel, met arbeid: het hoort er allemaal bij.”

Toekomstdroom

Elsa’s toekomstdroom is een eigen plek. Een boerderij waar landbouw, ritueel en ontmoeting samenkomen. Een klein huis, een gastenverblijf, een wijngaard en akker. “Misschien zelfs een camping”, zegt ze lachend. “Maar vooral: een plek die klopt. Waar mensen kunnen meedoen, proeven, leren.”

Ze werkt toe naar een abonnementsvorm, waarbij kerken een aantal keer per jaar een pakket met brood en wijn of druivensap ontvangen. “Ik hoop dat dit project mensen verbindt. Ik vind het een prachtig beeld dat al die kerken van dezelfde akker eten en uit hetzelfde wijnvat drinken.”

Vreugde en verwondering

Wat het project haar tot nu toe heeft gebracht? Elsa noemt drie woorden: verwondering, vreugde en worsteling. “Het is geen rechte weg. Maar het leert me om te vertrouwen. Om te geloven in kleine stappen, in zaaien en wachten. In de kracht van eenvoud. Ik wil brood en wijn maken die niet alleen uit de grond komen, maar ook omhoog reiken. Die de hemel raken. Omdat alles wat groeit, gedragen wordt door God.”