Lazarus staat op | Wie wil er nou naïef zijn?

Wie wil er nou naïef zijn? – PopUpGedachte donderdag 9 december 2021

Het is wel één van de laatste dingen die we willen zijn; naïef. Realistisch is een bijzonder groot compliment in onze cultuur, daar zit de volwassenheid, daar zit de hoop voor de natie. Mensen die realistisch willen, kunnen en durven zijn. Naïviteit is de moeder van alle problemen, van de teleurstellingen, van het verdriet en de ongelukken. Ja, toch?

Ik ben vandaag 41 geworden. Vroeger vond ik dat echt stokoud. Nu vraag ik me af wanneer je dan wél oud wordt, of dat dit gewoon niet gebeurt. Het lijkt wel alsof het een beetje met je meereist: hoe ouder ik word, hoe ouder je moet zijn om een oud mens te zijn. Oud ben ik dan misschien nog niet, maar als ik nu nog niet volwassen zou zijn, dan is het toch wel echt een beetje laat. En met volwassenheid komt de noodzaak tot realisme. Financieel, praktisch, emotioneel realisme.

Aan de andere kant word je dus doodgegooid – als je niet oppast – met dat je jouw droom moet vinden en volgen en achterna gaan, met avontuur en bucketlists, met fantasygames en films en tot voor kort met verkleedfeestjes – we noemden dat dan dresscode – en wat je ook al niet kan bedenken. Op z’n zachtst gezegd een paradox – realisme is nodig, fantasy en dromen is wijdverbreid. Is dat de route naar volwassenheid: een gewoon saai leven en een dromerige, lacherige werkelijkheid als escape? Of zou het zinnig zijn om een dosis naïviteit terug te brengen in het gewone leven, een tweede naïviteit zoals de filosoof Paul Ricoeur dat zegt.

In de lezing van vandaag een bijna pijnlijke naïviteit bij de Eeuwige zelf, volgens de profeet:

“De armen en de behoeftigen zoeken naar water en het is er niet; hun tong verdroogd van de dorst.

Ik, de Heer, Ik verhoor hen, Ik de God van Israël, Ik verlaat hen niet. Op kale gronden doe Ik rivieren ontspringen en bronnen in de rotskloven. Van de woestijn maak Ik een waterland, van dorstige bodem een bronnengebied. In de woestijn laat Ik ceders groeien, acacia's, mirten en oleasters. In het dorre land zet Ik cipressen neer, en essen en palmen, een menigte bomen. Dan zullen zij zien en erkennen, volledig verstaan en begrijpen, dat de hand van de Heer dat gedaan heeft, dat Israëls Heilige dat heeft geschapen.”

Dat hele stuk is prachtig en hoopvol, de dorstige mens die krijgt wat hij of zij nodig heeft door in onvruchtbare omgeving opeens leven en frisheid te zie ontstaan. Maar dan: ‘dan zullen zij zien en erkennen, volledig verstaan en begrijpen dat de hand van de Heer dat gedaan heeft.’ En dat is dan op het pijnlijke af naïef zou je bijna zeggen. Want dankbaarheid, dat kennen we wel als mens en verwondering en dat je dan blijft vertellen over dat ene moment dat je als door een wonder gered bent – op je vakantie, in je relatie, op je werk. Maar de emotie en de dankbaarheid die slijten snel. In elk geval voor mezelf sprekend: ik ben al heel gauw weer bezig om alles op mijn schouders te nemen en het zelf voor elkaar te boksen, zonder ook maar iets te verwachten van die cipressen, ceders en waterland creërende Eeuwige, waar ik toen in dat grote moment van nood en uitredding zo dankbaar voor was.

Die alwetende Eeuwige waar de christelijke leer over spreekt is hier op z’n minst naïef. En niet alleen hier. Telkens is er weer de hoop, in de oude teksten en bij de profeten; dat als de mens dit of dat zou zien of ervaren, dat ze zich dan voorgoed zouden bekeren tot het goede en liefdevol met elkaar leven. Maar de cynicus toen en de cynicus nu hebben natuurlijk altijd ook gelijk. Het goede is niet houdbaar. Het gebeurt even, maar dan slijt het weer en gaan we terug naar oude, vertrouwde en soms zo destructieve wegen.

Toch: als de Eeuwige kiest voor de naïviteit en de hoop, zou ik dat dan niet meer door mijn volwassen realisme mogen en moeten mengen? Of dat nu is in hoopvolle initiatieven rond vluchtelingen en migratie-ellende of in de onzichtbare verbindingen met mensen in mijn buurt, met vrienden en kennissen. De keuze om steeds hoop te houden, want realisme is zomaar cynisme en dat is hard, leeg en dood. Laat die naïviteit dan niet enkel escapistisch feestjes vieren zijn. Vermengd met wat we dagelijks doen wordt het een krachtige hoop – die tegen teleurstelling kan, want die komt sowieso. Maar dat is geen reden om niet te blijven hopen, want hoop is leven. In elke fase van dat leven.

Tot zover vanochtend. Een hele goede donderdag gewenst – en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.