Lidy fotografeerde twee jaar lang haar vriendin met borstkanker
‘Ik was erbij toen ze haar kist uitkoos’
Fotograaf Lidy van Veen verloor haar vriendin Hettie Ophoff aan borstkanker. Eind 2018 stierf Hettie. Bijna een jaar later komt hun boek uit: Levensecht, als je weet dat je gaat. Lidy: “Ik kan heel gelukkig worden van het boek en ik voel intens verlies.”
Lidy: “Het voelde als een drempel, om het Hettie te vragen toen bekend werd dat ze borstkanker had. Echt enorm spannend. Tegelijkertijd was er iets in mij wat de overtuiging had dat het goed was. Ik stuurde een app en heb iets getypt als: ‘Weet je, dit is gek om te zeggen, maar stel nou dat je van dit proces foto’s wilt hebben, dan sta ik tot je beschikking.’ Ze reageerde direct. ‘Daar heb ik over nagedacht en ik wil dat je dat doet.’ Heel bizar. Het kruiste elkaar bijna. Twee dagen later zijn we met de serie begonnen. De foto bij het voorwoord, is een van de eerste foto’s die is gemaakt.”
Borstkanker
“Hettie en ik kenden elkaar via de kerk. Haar man, Jaap Ophoff, werd aangesteld als predikant toen Hans en ik ging trouwen. Onze gemeente was lange tijd vacant geweest. Het eerste wat we deden was Jaap vragen of hij ons huwelijk wilde inzegenen. Hettie kwam ook naar onze bruiloft en zo ontstond het eerste contact. Een poos later kwamen we in dezelfde gebedsgroep. Als je gaat bidden, leer je elkaar goed kennen. Vriendinnen waren we op dat moment nog niet, maar we waren door het gebed met elkaar verbonden. Dat gebedsgroepje loste op en het contact werd wat minder. Tot het moment dat ik hoorde dat Hettie borstkanker had. Ik stuurde haar een WhatsApp-bericht en zo ontstond een gesprekje. Op dat moment kwam het idee in mijn hoofd om foto’s te maken van het proces waar ze doorheen moest gaan. Ik had dat al eens bij een vriendin gedaan en wist dat het waardevol was.”
Ze bracht gevoelens en situaties rondom borstkanker onder woorden
“Vanaf die eerste foto spraken we ongeveer eens per week af. Op die momenten was ik er gewoon. Ik fotografeerde toen haar haren eraf werden geschoren en als ze ziek op bed lag. Niets werd in scène gezet. Soms vergat ze zelfs dat ik er was. Pas als ik de foto’s aan het bewerken was, besefte ik wat er allemaal gebeurd was. Zo was ik erbij toen ze haar grafkist uitkoos en toen ze voor het eerst na haar borstamputatie haar bh aantrok. Het is niet te bevatten hoe heftig dat is. Dit zie je nooit en hier praat je ook niet over. Het is bijzonder dat ze mij op dit soort momenten toeliet. Dat ging mijn verstand te boven. Het is waardevol om het vast te leggen. Als je in de mallemolen zit die bij een ziekteproces hoort, kun je het zicht kwijtraken. Dan is het fijn dat er van bepaalde momenten foto’s zijn gemaakt om er even bij stil te staan. Het geeft je erkenning en ruimte om te voelen. Een foto helpt je bij dit proces. Tegelijkertijd is de situatie zo echt en emotioneel. Daar ligt schoonheid in verborgen.”
Heilige Geest
“Mijn relatie met Hettie werd intens. Het klinkt misschien zweverig, maar we voelden beiden bepaalde dingen aan. Al vanaf de allereerste keer dat ik bij haar was. Ze zei tegen mij: ‘Lidy, besef je wel dat dit niet goed gaat aflopen?’ Dat was een gekke uitspraak, want dat was tegen de verwachting in. En toch wist ik ook dat we zouden eindigen bij het graf. Voor haar was het een opluchting dat ze haar gedachten kon uiten. Ik geloof dat de Heilige Geest ons deze gave heeft gegeven. We hebben gedurende het proces beelden gezien en gedachten aangevoeld waarvan we geen kennis konden hebben.”
Vrouw van de predikant
“Als vrouw van een predikant was Hettie een bekend figuur. Ze kreeg veel vragen en besloot een blog bij te houden. Mijn foto’s kon ze goed gebruiken. Na een jaar bloggen, besloot Hettie om de blog openbaar te zetten. Veel mensen wilden haar blogs lezen en ze kreeg veel reacties. Ze bracht gevoelens en situaties onder woorden, die voor mensen herkenbaar waren. Het nam een stuk eenzaamheid weg als je iets leest van iemand die hetzelfde ervaart. Ook hielp het mensen om anderen te begrijpen die kanker hadden.”
Ik was erbij toen Hettie een kist uitkoos
In twee jaar tijd maakte ik 10620 foto’s. We kregen zoveel reacties op de blogs en veel mensen zeiden dat er een boek gemaakt moest worden. Dan ontstaat er een verlangen en ga je er stiekem van dromen. Eind 2018 stierf Hettie. Twee maanden voor haar overlijden heeft uitgeverij Royal Jongbloed haar beloofd dat er een boek over haar blog zou komen. Dit was heel bijzonder. We wilden met het boek nog veel meer mensen bemoedigen. Toch maakten we er geen werk van. We zeiden: ‘Als God het wil, dan zorgt Hij ervoor dat het gebeurt.’ En zo gebeurde het ook. Iemand uit onze omgeving heeft de uitgever getipt.”
“En nu is het boek klaar. Heel onwerkelijk. Ik kreeg er een vriendin bij en ik heb haar ook weer verloren. Nu komt er een periode waarin ik op de bank kan zitten met het boek en tot me laat doordringen wat er is gebeurd. Zonder dat ik een foto moet leveren of dat er een deadline is. Daar ben ik aan toe. Het boek voelt als een sluitstuk. Ondanks de heftigheid zou ik het zo opnieuw doen. Het geeft zoveel voldoening. Ik voelde dat ik dit moest doen. Als ik weer zo’n innerlijke overtuiging voel, doe ik het opnieuw.”
“Ik ging met veel belangrijke afspraken mee. Ook met het uitzoeken van de kist. Mijn man Hans was ook mee en heeft een paar foto’s gemaakt van het moment dat ik aan het werk was. Op een foto sta ik tussen Hettie en Jaap met de camera in mijn handen. Achteraf een confronterende foto. Wat doe ik tussen een echtpaar dat een kist aan het uitzoeken is? Door die foto besef ik dat het een bijzonder proces was. Ik was er onderdeel van.”
“Hettie wilde nog graag één keer naar het strand om voor de eerste keer in haar leven te vliegeren. Het was een paar weken voor haar sterven. Ze was hartstikke ziek en ze had een morfinepomp mee. Je ziet haar intens genieten. Zo mooi.”
“Hetties zoon zat naast haar bed en er ontstond een mooi gesprek. Dit was een moment waarop ik dacht: ik moet hier niet zijn, dit is veel te intiem. Tegelijkertijd hadden we afgesproken dat ik van alles foto’s zou maken. Als persoon voelde ik mij niet op mijn plek, als fotograaf wist ik dat ik er moest zijn. Ik ben naar de hal gegaan en heb de deur achter me dicht getrokken. Ik ben op de trap gaan zitten en heb door het glas in de deur een foto gemaakt. Achteraf zei Hettie: ‘Je hebt toch wel een foto gemaakt he?’”
Lidy van Veen (39) is getrouwd met Hans en ze wonen in Zwolle. Ze fotograferen en geven workshops (hansenlidyfotografie.nl). De blogs van Hettie lees je hier: www.hettieblog.wordpress.com).
Lees ook: Annekes zus overleed aan borstkanker
Geschreven door
Hilde Kooij