‘Toon mij jouw Marta en Maria en Jezus (en Lazarus), en ik toon je wie je bent…’

Je kent misschien wel die inktvlekkenmethode uit de geschiedenis van de psychologie, de rorschachtest. De psycholoog laat je een abstracte afbeelding zien, en jij vertelt wat je erin ziet. Een eenvoudiger variant is dat plaatje dat zowel een eend als een konijn kan zijn. Wat je ziet, zegt net zoveel over jou als over het object dat je beschrijft. Op zo’n manier werkt ook dat geweldige verhaal in Lucas 10 (vanaf vers 38), over de zussen Marta en Maria. Alle lezers van dat verhaal hebben hun eigen Marta en Maria, als spiegelbeeld van hun persoonlijke biografie.

Ik heb dit handjevol regels uit de Bijbel tientallen keren voorgelezen, als ik voorin een zaaltje stond en de koffiepauze na mijn toespraak bijna begon. ‘Laat het verhaal even op je inwerken, en praat hier dan over met de mensen in je rij, in plaats van over koetjes en kalfjes’. Na de pauze kwamen alle aanwezigen dan met hun observaties bij me terug. Drie keer heb ik het meegemaakt dat een oudere vrouw vertelde dat zij Maria heette, en haar zus Marta (of andersom). ‘En mijn vader vond het prachtig om dat Bijbelverhaal dan aan de eettafel voor te lezen.’

Lees ook: Singer-songwriter Sabrina Starke: 'Vroeger was ik te veel Marta'

Lees ook: Singer-songwriter Sabrina Starke: 'Vroeger was ik te veel Marta'

Geen rust

Waar gaat het verhaal over? Jezus wordt gastvrij ontvangen in een huis in Bethanië. Zijn leerlingen zijn erbij, en waarschijnlijk nog veel meer geïnteresseerden. Jezus geeft onderwijs, en gastvrouw Maria zit ademloos te luisteren. Haar zus Marta heeft geen rust: ze ziet dat er nogal wat dienbladen rond moeten gaan, en stoelen klaargezet, en jassen aangenomen. Het stoort haar dat Maria daar niet bij helpt, en ze gaat via Jezus verhaal halen. ‘Heer, kan het u niet schelen dat mijn zuster mij al het werk alleen laat doen? Zeg tegen haar dat ze mij moet helpen.’ Daarop volgt het bekende ‘Marta, Marta’ van Jezus, gevolgd door het oordeel dat haar zus Maria voor het juiste deel heeft gekozen.

Van Marta naar Maria

Wat zie je in die rorschachtest? Er zijn altijd mensen, overwegend vrouwen, die de kant van Marta kiezen en Jezus lomp vinden reageren. Zit wat in. Er zijn altijd mensen, overwegend ouderen, die aangeven dat ze vroeger meer een Marta waren. Altijd druk, altijd bezig met praktische beslommeringen. Nu lijken ze meer op een Maria, ze hebben leren overgeven en leren stilzitten en leren luisteren. Cruciale vaardigheden waarvoor je misschien iets minder in het spitsuur van je leven moet zitten. Voor hen is ouder en wijzer worden een reis van Marta naar Maria.

Samen aan de afwas

Een theologieprofessor kwam naar me toe en merkte op: ‘Vlak voor dit verhaal vind je het verhaal van de Barmhartige Samaritaan. Als die Samaritaan op zijn kont was blijven zitten, had de gewonde man langs de weg het niet gered’.
Een enkele slimmerik vraagt zich af waarom de discussie over het huishouden tussen twee zussen speelt, terwijl er ook een broer in het huis schijnt te wonen: Lazarus. Moet die niet helpen, dan?
Karel Eykman laat Jezus in zijn hervertelling net even anders klinken tegenover de arme Marta. Hij suggereert dat Jezus na afloop samen met Marta en Maria de afwas wilde doen. Marta mocht eerst even lekker komen zitten, de vaat kwam later wel. Met z’n allen.

Juffrouw Jannie

Mensen die ervaring hebben met conflicten, vinden het kwalijk dat Marta haar probleem bij Jezus aankaart. ‘Als je een probleem met je zus hebt, waarom speel je het dan via Jezus?’ Gelovigen die een vleugje feministische theologie hebben meegekregen, zien in Maria een rebel. In een mannenwereld doorbreekt zij een vast rollenpatroon: als vrouw neemt ze haar plaats in tussen alle mannen die gewichtige zaken bespreken. ‘Waar is mijn koffie, juffrouw Jannie?’ Pak die vandaag zelf maar, denkt de stoutmoedige Maria. Christenen die een worstelend, twijfelend of opstandig geloofsleven hebben, nemen een voorbeeld aan de wijze waarop Marta de messias zelf een standje geeft en hem tegenspreekt (net als later in Johannes 11).

Standje of roeping?

Toon mij jouw Marta en Maria en Jezus (en Lazarus), en ik toon je wie je bent. Alleen al de manier waarop je dit verhaal voorleest zegt veel. Hoe klonk dat ‘Marta, Marta’ uit de mond van Jezus? Lachte hij of was hij boos, gaf hij haar op haar kop zoals je basisschoolleraar dat vroeger deed, was Jezus verbolgen… Of klonk het als een roeping, zoals die keer in de Bijbel dat er ‘Mozes, Mozes!’ klonk, en ‘Samuël, Samuël!’, en ‘Saul, Saul!’. Een roeping voor Marta, omdat de weg waarop ze zat vroeg of laat zou doodlopen, terwijl er een veel mooiere bestemming voor haar klaarlag.

Dat is de Marta die ik liefheb, en die ik, als corona het ons eindelijk weer toestaat om samen te komen, opnieuw zal meenemen naar tientallen zaaltjes. En dan hoor ik graag wie jouw Marta is.

In ons tv-programma Lazarus leest presentator Marleen Stelling het verhaal van Marta en Maria met singer-songwriter Sabrina Starke. Benieuwd wat zij erin herkent? Kijk dan op maandagavond 17 mei naar Lazarus, om 23.25 uur op NPO 2. Liever op je eigen moment terugkijken? Dat kan ook: na de uitzending is Lazarus terug te kijken via NPO Start.

Het schilderij boven dit stuk is van Johannes Vermeer die in 1655 Maria, Marta en Jezus schilderde. Het is het grootste schilderij dat Vermeer heeft gemaakt en het hangt in de Scottish National Gallery in Edinburgh. Afbeelding via Wikipedia.