Moderne slavernij in Europa: ‘Haar pooier hield alles wat ze deed in de gaten’

Shawn is al dertien jaar betrokken bij International Justice Mission. Eerder werkte hij in Cambodja, Kenia, Rwanda en Uganda. Toen IJM begon met het eerste project in Europa werd hij gevraagd om dit te gaan leiden. “Roemenië heeft één van de hoogste aantallen, zo niet het hoogste aantal inwoners dat wordt uitgebuit in Europa. De overheid is erg bereid om met ons samen te werken, dat is fantastisch, want daardoor kunnen we echt systematisch verschil maken. Er zijn veel slachtoffers, dus er is nog veel werk te doen.”

Dat er juist in Roemenië zoveel uitbuiting plaatsvindt, schrijft Shawn toe aan de grote armoede, door de snelle politieke veranderingen in de vorige eeuw. “Toen het communisme viel in ‘89 waren er grote uitdagingen in veel Oost-Europese landen. Het is niet zo dat een ontwikkeld land met één vingerknip ontstaat. Veel gebieden in Roemenië waren verarmd en het kost de regering jaren om daar iets aan te doen. Er zijn inmiddels goede stappen gezet, maar het blijft een lastige transitie.”

Bewondering

Voor zijn IJM-collega’s heeft Shawn niets dan lof. “Ik ben ontzettend onder de indruk van alle mensen die zich inzetten om anderen te dienen, met risico op emotionele en fysieke schade. Zelfs nu, dertien jaar nadat ik begon bij IJM, voelt het niet alsof ik naar mijn werk ga. Ik mag aan de slag gaan en een onderdeel zijn van iets bijzonders. Dat ik met deze mensen mag werken en de impact mag zien die zij op levens hebben, is een groot voorrecht . Je zou onze sociaal werkers bijna engelen op aarde kunnen noemen. ”

Ook voor de slachtoffers die hij ontmoet heeft in zijn werk heeft hij grote bewondering. “Toen ik in Kenia werkte was er een vrouw die zelf seksueel geweld had meegemaakt. Ze stond nu vooraan in de strijd om te zorgen dat jonge meiden aangifte zouden doen van misbruik en de hulp zouden krijgen die ze nodig hadden. Ze ging van slachtoffer van criminaliteit naar een baken van hoop en hulp voor andere slachtoffers. En er zijn zoveel verhalen als die van haar.”

Transformatie

Eén verhaal dat hem het meest is bijgebleven is dat van een jonge, Roemeense vrouw. “Er was haar een baan aangeboden: cadeaus inpakken in een West-Europees land. Eenmaal daar bleek dat ze misleid was en kwam ze in de gedwongen prostitutie terecht. Haar pooier sloeg haar, op de achterkant van haar benen, zodat de klanten haar blauwe plekken niet zouden zien. Negen maanden lang werd ze misbruikt en mishandeld. Ze kon niet weg, want haar pooier hield alles wat ze deed in de gaten. Als ze hem niet gehoorzaamde werd ze geslagen, of aan haar haren getrokken.”

Na negen maanden lukte het de vrouw om aan een telefoon te komen en hulp te zoeken. “Dankzij haar doorzettingsvermogen, de sociaal werkers van IJM en de hulp van onze partner, het Leger des Heils, werd ze bevrijd en kon ze haar leven weer opbouwen. Ze ging terug naar het land waar ze was uitgebuit en getuigde voor de rechter, zodat de dader niet hetzelfde kon doen met andere vrouwen. Van een bange, timide vrouw, die haar eigenwaarde was kwijtgeraakt, was ze veranderd in een sterke vrouw, die krachtig haar verhaal deed in de rechtbank. Daar had zij de macht in handen. Die transformatie was zo bijzonder om te zien."

‘In de rechtbank had zij de macht in handen’

De afgelopen jaren is het probleem van moderne slavernij alleen maar gegroeid. Voelt het werk van IJM nooit als een druppel op een gloeiende plaat? “Dat kan soms wel zo zijn, maar ik denk niet dat dat iets verandert. Wereldwijd worden miljoenen mensen uitgebuit, de vraag voor onze generatie is: willen we bekend staan als de generatie met meer slavernij dan in welke tijd dan ook of willen we in actie komen? Misschien zakt de moed ons weleens in de schoenen, maar dat betekent niet dat we het maar op moeten geven. Absoluut niet, het betekent dat we twee keer zo hard ons best moeten doen. Zoals Edmond Burke zei: ‘Het enige wat het kwaad  nodig heeft om te overwinnen, is dat goede mensen niets doen’. We moeten onszelf ertoe aanzetten om te kijken naar kwetsbaren en een dienende houding aan te nemen.”

Oekraïne

Niet alleen in zijn werk vindt Shawn het belangrijk om kwetsbare mensen te beschermen, hij stelt ook zijn eigen huis voor hen open.“Op dit moment woont er een Oekraïens gezin bij ons, een moeder met haar tweejarige dochter. Haar man is nog in Irpin, net boven Kyiv. De moeder kreeg op de dag van de invasie te horen dat ze kanker heeft. Ze wist niet of de juiste medicijnen beschikbaar zouden blijven, dus is ze met haar dochtertje naar Boekarest gevlucht en woont ze sinds april bij ons. Ze heeft twee operaties gehad en net de achtste chemo achter de rug. Zij en haar dochter zijn een grote bron van inspiratie voor mij en mijn vrouw, en motiveren ons  om hen en hun volk op elke mogelijke manier te blijven steunen.”

Er wordt verwacht dat de oorlog in Oekraïne ook zal leiden tot een toename van mensenhandel. “We zien nog niet direct een grote stijging, omdat de meeste slachtoffers pas na zes maanden of later weten te ontsnappen. Maar we weten wel dat de oorlog het risico op uitbuiting vergroot. Zo’n negentig procent van de Oekraïense vluchtelingen bestaat uit vrouwen en kinderen, de mannen moeten blijven om te vechten. Veel van hen vluchten naar Roemenië, Polen, Hongarije en Bulgarije. Van deze landen is bekend dat ze nu al behoren tot de gebieden waar de meeste slachtoffers van mensenhandel vandaan komen. Tel daarbij op dat deze vrouwen en kinderen weinig middelen hebben en het geld langzaam opraakt en je hebt een gigantische potentie voor mensenhandelaren.”

‘Niemand wil zeggen: ‘Hé, ik ben een slaaf’’

Hoe kan het eigenlijk dat het gemiddelde slachtoffer van uitbuiting pas na zes maanden of langer kan ontsnappen? “Niemand wil zeggen: ‘Hé, ik ben een slaaf. Ik ben een slachtoffer van mensenhandel’. Mensen schamen zich of voelen zich dom. Soms duurt het maanden voordat ze überhaupt toegeven dat ze uitgebuit worden. Vervolgens moeten ze ook nog de mogelijkheid hebben om te ontsnappen, ze worden vaak scherp  in de gaten gehouden door hun uitbuiter. Ook dat kan maanden duren.”

Next Steps

Eva’s goede doel van dit jaar is Next Steps. Dat is een samenwerking tussen verschillende organisaties, waaronder IJM, Bright Fame, Dorcas en het Leger des Heils. Zij zetten zich samen in voor slachtoffers van gedwongen prostitutie en mensenhandel in Nederland en Roemenië. “De samenwerking via Next Steps heeft tot nu toe al veel impact gehad. Zo begeleiden we samen vrouwen, in opvang, nazorg en bij de aangifte tegen de daders. Die samenwerking tussen NGO’s, politie en rechterlijke macht is essentieel om een einde te maken aan moderne slavernij. Ik ben Eva en alle vrouwen die dit doel steunen erg dankbaar.”

Ondanks alle heftige verhalen die hij hoort, heeft Shawn hoop voor de toekomst. “God heeft ieder mens waardevol gemaakt. Iedereen verdient een leven zonder geweld en uitbuiting. Wat mij hoop geeft, is dat er veel succesverhalen zijn. We zien uitbuiting in de gebieden waar we werken soms wel met zeventig tot negentig procent afnemen. Ik weet dat het werkt. Er zijn elke dag gedreven en bekwame  mensen aan het werk, er zijn mensen die voor ons bidden en donateurs die ons supporten. Ik heb hoop dat we samen het kwaad kunnen overwinnen.”