NSB-dochter Ans (94) zweeg jarenlang, maar vertelt nu haar verhaal

De naam Buursma – haar vaders naam – draagt ze pas sinds het verhaal van haar vader naar buiten is gekomen. “Ik heb die naam heel lang niet gebruikt. Maar toen bekend werd waar deze voor stond, was ik opgelucht. Nu kan ik staan waar ik voor sta en mijn verhaal bekendmaken.”

Ontzettend sportief

Ans was 13 jaar toen de oorlog uitbrak. Ondanks de spanningen van die tijd bleef ze het enthousiaste en spontane kind dat ze altijd was. En ontzettend sportief, net als haar vader. “Hij was goed in heel veel sporten. Ik keek echt naar hem op.” Samen met hem trainde ze voor een vijfkamp, want Ans kon goed hardlopen. Ze heeft vooral mooie herinneringen aan haar vader. Hoe ze met hem naar Rotterdam reed bijvoorbeeld, achter op zijn motor. En hoe hij haar meenam naar de net gebouwde Afsluitdijk, waar nog nauwelijks iemand van had gehoord. “Ik was echt gek op mijn vader.”

Geliquideerd

Helaas kwam hij vroeg in de – zoals Ans zelf zegt – “rommel” terecht: hij sloot zich aan bij de NSB. “Tot zijn eigen geluk is hij geliquideerd door het verzet,” zegt Ans nu. “Ik weet zeker dat als hij de oorlog had overleefd, het leven hem gehaat had en hij het leven. Hij zou een heel ellendig bestaan hebben gehad. Mensen zouden hem hebben verworpen, zoals ze ook mij en mijn moeder hebben afgewezen.”

Als dochter van een NSB’er werd Ans veracht om de keuzes en daden van haar vader. “Je hoorde in die tijd zo veel slechte dingen over de NSB, en op het moment dat jouw vader daarbij zat, was jij als dochter ook slecht. Ik was te klein en te jong om me te kunnen weren tegen wat dan ook. Ik kon me niet verdedigen, dus ze konden mij altijd pakken. Ik werd in de oorlog in de gracht gegooid, uitgescholden en behandeld als vuil. Dat was echt niet makkelijk. Soms werd er gezegd dat het beter zou zijn als ik gewoon zou toegeven dat ik NSB’er was. Maar ik had niks gedaan. Ik mocht wel op school komen, maar ik mocht niet te veel zeggen.”

Een stuk vuil

Omdat Ans’ vader NSB’er was en zij lid van de Jeugdstorm, zat ze na de oorlog anderhalf jaar in kamp Westerbork gevangen. Vanaf dat moment was Ans nummer 4328. Geen mens meer, maar een stuk vuil. Ze maakte verschrikkelijke dingen mee: er was geen orde, geen eten en er waren te weinig bewakers, die ook nog eens hun frustratie over de oorlog afreageerden op de gevangenen. “Ik dacht: als ik eraan kan wennen om als dochter van een NSB’er behandeld te worden, zal het ook wel wennen om als beest behandeld te worden.”

Het verbaast Ans dat er na zo veel jaar nog aandacht aan haar verhaal wordt besteed. Al vindt ze het ook belangrijk dat erover gepraat wordt. “Het is goed dat kinderen en kleinkinderen horen hoe het voor NSB-kinderen écht was in de oorlog. Zonder taboe, zonder vooroordelen. Ik ken nog veel gezinnen waar ze zeggen: mensen hoeven onze geschiedenis niet te kennen.” Maar Ans besloot haar verhaal wél te delen, zodat jongeren kunnen leren dat je verleden niet je toekomst hoeft te bepalen. “In het begin was het voor mij zeker geen opluchting om erover te praten. In mijn ogen was mijn verhaal alleen maar opgerakelde zooi. Ik had het mijn leven lang onder het kleed geveegd en nu moest ik het weer omhoog halen. Dat vond ik best moeilijk.”

Oneerlijk

“Noa (de actrice die Ans speelt in de serie, red.) doet het heel goed,” vervolgt Ans. “Ze lijkt wel op mij, maar ik was steviger. Ik had natuurlijk spierballen nodig om te sporten.” Wat vindt ze de belangrijkste boodschap van haar verhaal? “Ik vind het erg om te zien dat kinderen in de oorlogen van nu nog steeds worden aangesproken op het gedrag van hun ouders. Dat is oneerlijk. Vind jij het eerlijk als je veroordeeld wordt voor iets wat je niet hebt gedaan en waar je niets van weet?”

• Over Oorlog-stories

Tekst: Wieke van Burken
Beeld: Hanna Boer (op de foto Ans en actrice Noa, die de Ans speelt in Oorlog-stories)