Zo ga je om met ongewenste intimiteiten

Tegenover mij aan de keukentafel zit Mark de West, een boomlange breedgeschouderde man. Opmerkelijk is het dat een man die niet vanuit ervaring weet hoe kwetsbaar een vrouw zich op straat kan voelen, boeken heeft geschreven over seksueel grensoverschrijdend gedrag. “Dat krijg ik inderdaad vaak te horen. Het klopt dat ik mezelf nog nooit in een kwetsbare positie heb bevonden. Ik ben blij dat ik hier niet vanuit ervaring over kan meepraten. Wel ben ik mij in dit onderwerp gaan verdiepen toen de #MeToo-beweging eind 2017 opkwam. Ik raakte met mijn moeder en zussen in gesprek over dit onderwerp en schrok hoe onveilig zij zich voelden op straat. Mijn moeder vertelde mij dat zij hier in haar tijd ook al tegen aanliep. Dit gevoel van onveiligheid zou ik mijn opgroeiende dochter graag willen besparen, dus ik besloot dit onder de aandacht te brengen.”

Straatterreur

Mark heeft gewerkt als docent gevaarsbeheersing en is binnen zijn vakgebied doorlopend bezig met veiligheidsvraagstukken. Hij is van mening dat straatterreur, want zo noemt hij het, snoeihard moet worden aangepakt. “Het kan niet zo zijn dat een vrouw zich op straat onveilig voelt door het gedrag van een man. Iedereen moet zich veilig voelen op straat.” Recent kwam uit een onderzoek van het CBS naar voren dat tweederde van de jonge vrouwen wordt lastiggevallen op straat.

“Wat mij betreft moet hier daadkrachtig tegen worden opgetreden. Zet vrouwelijke lokagenten in en pak iedereen op die een vrouw nafluit, schunnige opmerkingen maakt of achtervolgt. Mannen moeten beseffen dat ze hun mond moeten houden tegen vrouwen, omdat ze daarmee intimiderend overkomen en een vrouw een onveilig gevoel bezorgen. Denk niet dat dit begint bij de opvoeding, want dan ga je ervan uit dat iedereen zijn kinderen op dezelfde manier opvoedt als jij. Het gaat bij dit gedrag om een maatschappelijk probleem op de openbare weg en dat dient door de overheid snoeihard te worden aangepakt. Vrouwen moeten zich weer veilig voelen als ze ’s avonds in hun eentje gaan winkelen en niet worden lastiggevallen door groepen hangjongeren die seksistische opmerkingen maken.”

Grensoverschrijdend gedrag

In tegenstelling tot nagefloten of nageroepen te worden op straat, lijkt seksueel grensoverschrijdend gedrag in privésfeer of op het werk, moeilijk te definiëren en bestaat hier nog veel onduidelijkheid over. Voor Marc is dit echter glashelder. “Het gaat hierbij om ongewenst gedrag met een seksueel tintje. Seksueel grensoverschrijdend gedrag op het werk of in een andere situatie waarin je je veilig acht, heeft grote impact en komt altijd onverwachts. Om te weten of het om seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat, moet je vertrouwen op je onderbuikgevoel. Als je jezelf niet fijn voelt bij het gedrag van de ander moet je eerlijk zijn tegenover jezelf en dit benoemen bij de ander.”

Helaas spelen angst en schaamte nog steeds een grote rol. Vrouwen zijn geneigd de schuld bij zichzelf te leggen

In zijn boek #NOTME legt Mark uit hoe je kunt anticiperen en reageren op ongewenst en grensoverschrijdend gedrag. Ook schreef hij het boek Omgaan met ongewenste intimiteiten, privé en op het werk. “Als een vrouw verkracht wordt, doet ze minder snel aangifte dan wanneer ze door dezelfde man op haar gezicht wordt geslagen. Terwijl als een vrouw de keuze zou hebben ze liever op haar gezicht geslagen zou worden dan worden verkracht. Helaas spelen angst en schaamte hierbij nog steeds een grote rol. Vrouwen zijn geneigd de schuld bij zichzelf te leggen en vragen zich af of ze verkeerde signalen hebben afgegeven.”

Schuldvraag

“Het is belangrijk dat vrouwen gaan beseffen dat zij niets aan seksueel grensoverschrijdend gedrag kunnen doen. Wat ze ook dragen, al zouden ze naakt door de stad lopen. Niemand mag tegen jouw wil aan je zitten en over jouw grenzen heengaan. Hierbij is het totaal niet relevant hoe mannen er zelf over denken. Een man weet feilloos wanneer en met welke intentie hij de grenzen van een vrouw over gaat.” Mark vindt het belangrijk dat vrouwen gaan beseffen dat dit gedrag op geen enkele manier te rechtvaardigen is. Hij adviseert vrouwen om altijd een reactie te geven op grensoverschrijdend gedrag en niet bang te zijn voor de gevolgen.

“Een man gaat de grenzen van een vrouw over als hij denkt hiermee weg te kunnen komen. Als de vrouw de schuldvraag bij zichzelf legt en bang is voor de consequenties als ze dit gedrag openbaar maakt, krijgt degene die de grenzen over gaat gelijk met zijn inschatting dat hij ermee wegkomt en blijft hij dit gedrag vertonen. Mijn advies is om dit altijd ter sprake te brengen. Ook al is het weken of maanden later. Bespreek dit met een vertrouwenspersoon of collega en ga samen met de dader het gesprek aan. Alleen dan stopt dit.”

Freeze, fight or flight

Een vecht-of-vluchtreactie is een reflex die als automatisch verdedigingsmechanisme optreedt als er acuut gevaar dreigt. “Het grootste probleem is dat de meeste vrouwen bevriezen als ze te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag. Dat is heel logisch, want ze worden hier vaak compleet door overvallen. Pas als het moment voorbij is, gaan ze zich ten volle realiseren wat er zojuist is gebeurd. Vervolgens maken ze zichzelf wijs dat ze het zichzelf vast hebben verbeeld of dat hij het vast niet zo bedoeld zal hebben. Zeker als het gaat om iemand die boven hen is gesteld, zoals een werkgever. Vaak zijn ze bang dit aan de grote klok te hangen, omdat ze anders hun baan kwijt zullen raken. En zo komt de dader er jarenlang mee weg.”

Het is heel logisch dat vrouwen bevriezen als ze te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag

In plaats van terug te vechten leggen vrouwen vaak de schuld bij zichzelf. “Misschien hadden ze zichzelf voorgenomen altijd terug te vechten als ze in zo`n situatie terecht zouden komen en balen ze ervan dat ze niks hebben gedaan. Ik zou willen zeggen: neem het jezelf vooral niet kwalijk, want jouw reactie is heel normaal. De adrenaline neemt het over op zo`n moment. Je schrikt zo erg dat je niet meer weet wat je moet doen. Daarnaast gaat het in de meeste gevallen om mannen die fysiek sterker zijn en in hiërarchie boven je staan. Welke vechtsport je ook hebt beoefend, als iets onverwachts gebeurt schrik je te erg om te kunnen reageren.”

Advies

Tot slot adviseert Mark dit grensoverschrijdende gedrag vooral niet te bagatelliseren of diep van binnen weg te stoppen. “Je moet jezelf gaan pantseren tegen het gedrag van dit soort mannen. Hiervoor moet je allereerst voor jezelf bepalen wat je grenzen zijn. Vervolgens moet je er bewust voor kiezen iets aan grensoverschrijdend gedrag te willen doen. Maak voor jezelf de keuze dit niet langer te accepteren en spreek de persoon die over je grenzen gaat hier rechtstreeks op aan. Durf je niet alleen de confrontatie aan te gaan, dan kan je dit samen met een collega of vertrouwenspersoon doen.

Hoelang geleden het ook gebeurd is, hij heeft een strafbaar feit begaan en zal daar verantwoording voor moeten afleggen. Denk niet dat je kans verkeken is hier melding van te doen als het al iets langer geleden is en neem nooit voor het de eerstvolgende keer als hij het weer doet pas te melden. Voor je het weet overkomt het je nog een keer en nog een keer. Jíj bent aan zet en niemand anders. Kies je ervoor om hier niks mee te doen, dan heb je het als het ware geaccepteerd en komt deze persoon hiermee weg. Pas als daders beseffen hier niet langer mee weg te kunnen komen, zal dit gedrag kunnen stoppen!”

Lees ook het verhaal van Helga. Zij werd zelf geen slachtoffer van seksueel misbruik, maar wel slachtoffer van de gevolgen. Haar vader was een dader.