Survivalkit als je door een moeilijke tijd gaat

Hoe meer je ronddwaalt in deze woestijnen, hoe meer je leert voelen wat de getijden op de dorre vlakte met je doen. En hoe meer je in zo’n moeilijke tijd ontdekt. Je komt erachter hoe je een oase op het spoor komt, hoe je toch in leven blijft en hoe je kunt genieten van zonsopgangen en -ondergangen, midden in de modder. Je leert hoe belangrijk het is om te huilen, te voelen en je niet altijd wat aan te trekken van goedbedoelde adviezen. De lessen hieronder zijn van verschillende woestijngangers – ieder met hun unieke verhaal.

‘Ik kon in deze moeilijke tijd geen Opwekkingslied meer horen’

1. Geen woestijn is hetzelfde

Jouw woestijn is uniek. Het heeft niet zoveel zin om jouw situatie steeds met een ander te vergelijken; de ene keer zal de vergelijking misschien positief uitvallen, maar een dag later weer negatief. Bovendien vergelijken we ons eigen dieptepunt vaak met het hoogtepunt van iemand anders. Ook goed om je bewust van te zijn: mensen luisteren vaak autobiografisch naar je verhaal. Ze herkennen er delen in van zichzelf en (denken te) weten hoe jij je voelt. Maar kloppen hun aannames wel? In de woestijn is het van essentieel belang dat je mensen vindt die durven door te vragen over wat jij nodig hebt op dit moment.

2. Luister eerlijke muziek

Ik kon na een jaar wandelen door mijn woestijn geen Opwekkingslied meer horen. Ik ben niet tegen opwekkingsliederen – maar alleen al de term opgewekt riep bij mij irritatie op. Want nee, ik was niet opgewekt. En na het luisteren van een liedje was ik nog steeds verdrietig – misschien soms nog wel verdrietiger. Ik voelde me meer thuis bij psalmdichter David in Psalm 13 en vond het heerlijk om Job te lezen. Ik zat liever in een stille kapel bij een brandende kaars dan in een kerk vol opgewekte mensen. Dat wil overigens niet zeggen dat God ver weg was: Hij was dichterbij dan ooit. Sommige mensen hebben heel veel aan bemoedigende liederen in een moeilijke tijd, maar het is wellicht slim om dat even te checken, voordat je iemand ermee bombardeert.

3. Verdrietig zijn maakt je geen zielig slachtoffer

Je ontdekt in moeilijke tijden dat mensen wat omzichtiger met je omgaan. Ze lijken soms wel bang voor je. Dat komt omdat jouw lijden raakt aan het lijden in de ander: het verdriet van de ander confronteert je met de verdrietige delen in jezelf. Daarom is het veel makkelijker voor een buitenstaander om met een oplossing te komen, of jou een ‘schop onder je kont’ te geven.

Psycholoog Susan David ervaart dat we als mensen soms lijden onder de tirannie van de positiviteit. Veel mensen drukken hun vervelende emoties weg, maar wanneer emoties genegeerd worden, groeien ze juist. David vertelt dat het belangrijk is om nieuwsgierig naar je emoties te kijken en ze te onderzoeken, want ze vertellen je iets over een betekenisvol leven. Dat betekent niet dat je altijd je emoties moet gehoorzamen, maar je kunt jezelf wel met compassie en genade behandelen in tijd van verdriet. Onthoud: anderen beslissen niet voor jou wanneer de woestijn voorbij is – ze kunnen wel een stuk met je meelopen in je woestijn.

'Kun je jouw zelfmedelijden bij God brengen?'

4. De dunne scheidingslijn tussen rouw en zelfmedelijden

We zijn vaak bang voor onze modder omdat we geen slachtoffer van het leven willen worden. Stel je voor dat je wegzakt in je moeras van verdriet en er nooit meer uitkomt? De grens tussen rouw en zelfmedelijden is smal. Bij rouw heb je verdriet om iets wat je hebt verloren. Rouwen is liefdewerk: je neemt afscheid van iets wat er niet was of wat je had gehoopt. Maar rouw kan omslaan in zelfmedelijden wanneer je jezelf gaat beklagen. “Was ik maar nooit geboren,” riep Job uit de Bijbel uit. In je eigen leven kan het klinken als: “Dit overkomt mij altijd, ik ben ook niets waard. Mijn leven zal nooit meer wat worden.” Deze opmerkingen helpen je niet verder en ze halen je weg bij Gods beloftes voor jou. Hij kan iets met jouw woestijn – lees Jesaja 35 maar eens. Kun je jouw zelfmedelijden bij God brengen?

5. Zorg dat je liefdestalen blijven bestaan

De tocht door de woestijn is vaak een barre tocht. Het is belangrijk dat je goed voor jezelf zorgt, of voor je laat zorgen. Wat zijn jouw liefdestalen waar jij normaliter van oplaadt? Zorg dat je deze talen blijft spreken, of dat anderen ze tegen je spreken. Mensen willen je vaak graag helpen, maar weten niet hoe. Geef ze concrete handreikingen hoe zij jou het beste kunnen liefhebben in deze tijd. Durf te vragen, al voelt dat misschien heel kwetsbaar.

6. Stilstand is vooruitgang – bewaak je grenzen!

Wees niet te streng voor jezelf in deze periode. Het kan voelen alsof er niets meer uit je handen komt. Besef dan dat stilstaan ten tijde van een storm een hele prestatie is! Gun jezelf slaap, rust, veel momenten om op te laden. Daar hoef jij je niet voor te schamen. In deze tijd ben je heel kwetsbaar, dus is het goed om je grenzen te bewaken. Je hoeft niet iedereen bij je binnen te laten komen; schuil bij mensen bij wie jij je veilig voelt.

7. Laat God vooropgaan in jouw woestijn

Het volk Israël dwaalde jarenlang door de woestijn. God gaf hen de opdracht om Hem te volgen, want Hij zou een rustplaats voor hen zoeken. Het volk wordt uitgenodigd om in Gods ritme te wandelen. Waar zie jij sporen van God in je woestijn? Ben je Hem voorbijgelopen in je haast om de woestijn uit te komen, of wacht je op zijn tekenen? God wil zelfs midden in je woestijn rust geven. Meer nog: Hij wil je daar ontmoeten.

‘Jouw verdriet mag er zijn’

8. Wandel door

Wandel. Je moet niet rennen door het dal, maar blijf ook niet voor altijd zitten. Wandel rustig door en accepteer dat deze wandeling misschien nog wel een tijdje duurt. Ga ook letterlijk de natuur in, ook als het weer ruig is. De ruigheid van de schepping geeft erkenning aan de ruigheid van jouw eigen dalen. Kijk tijdens het wandelen ook regelmatig naar de horizon, zoek met je ogen naar het perspectief en de ruimte waar je hart naar smacht.   

9. Gedenk de wonderen van vroeger

David uit de Psalmen kende een lange woestijnperiode toen hij op de vlucht was voor Saul. In Psalm 78 vertelt hij over Gods vroegere wonderen en roept hij op om Gods goede daden steeds weer te herdenken. Juist in woestijnperiodes is het belangrijk elkaar te blijven herinneren: wat heeft God allemaal al wel gedaan in je leven? Die herinnering is niet bedoeld als doekje voor het bloeden: jouw verdriet mag er zijn. Het herinnert je wel aan een machtige God die al eerder heeft bevrijd en gered. 

10. Houd vast aan goede gewoontes

Probeer in jouw woestijn vast te houden aan goede gewoontes. Blijf je bijbel lezen, al voelt de hemel als van koper. Ga naar de kerk, al lijk je daar niets te vinden. Zing tot God, al is het door tranen heen, of rust in de kerk op het gezang van anderen. Dat is je manna voor elke dag. De non Theresa van Avila belandde aan het einde van haar leven in een diepe crisis. Toch bleef ze haar daden van liefde volhouden – ze wist dat Jezus aanwezig was, ook al voelde ze Hem niet meer. Van haar zijn de woorden: God maakt de reis ook. 

Tekst: Mirjam van der Vegt

Lees ook: Creatieve gebedstips - volharding