2: Utrecht, het jaar 50: De Romeinse Limes
Water als veilige grens
Water is natuurlijk niet alleen een vijand, het kan ook een vriend zijn. Een veilige grens of een handelsweg. Dat was het voor de Romeinen die omstreeks 50 v.Chr. de Lage Landen binnenvielen en de Rijn uiteindelijk als de noordgrens van hun immense rijk maakten. Utrecht, of Traiectum, was een van die forten langs de Rijn.
Omstreeks het midden van de 1ste eeuw v.Chr. werden de bewoners van de Lage Landen geconfronteerd met een ongekende legermacht uit het Zuiden: de legioenen van de Romeinse veldheer Julius Caesar (100-44 v.Chr.). Sommige stammen onderwierpen zich aan het nieuwe Romeinse gezag. Anderen gingen de strijd aan en werden overwonnen of uitgeroeid.
Limes
Ook nadat ze de Lage Landen hadden ingenomen, zouden de Romeinen geconfronteerd blijven met opstanden van Friese en Germaanse stammen en van de Bataven. Door het oorlogsgeweld raakten grote gebieden ontvolkt. In het overwonnen deel van Nederland legden de Romeinen legerkampen aan om van daaruit de rest van Germanië te veroveren. Keizer Claudius liet dat plan echter in de 1ste eeuw na Chr. varen. De Rijn werd de noordgrens van het Romeinse Rijk en tevens een belangrijke handelsroute die beschermd moest worden. Meer dan tweehonderd jaar vormde deze grenslinie (in het Latijn: Limes) het symbool van de Romeinse macht over dit deel van Europa.
Traiectum of Trecht
Het houten fort Traiectum werd rond 47-50 n.Chr. gebouwd als versterking langs de Rijn die de grens vormde tegen vijandige noordelijke stammen. De aanduiding Traiectum werd gebruikt om een plaats aan te geven waar een rivier doorwaadbaar of over te steken was. Daaruit ontstond in de middeleeuwen het Nederlandse woord Trecht. Tijdens de Bataafse Opstand van 69/70 werd het houten fort, net als alle andere grensforten langs de Rijn tot aan Castra Vetera (Xanten), verwoest door de Bataafse opstandelingen. Nadat de opstand was bedwongen werd het herbouwd in steen.
Vandaag de dag liggen de restanten daarvan nog zichtbaar onder en rond het Domplein in de Nederlandse stad Utrecht. Rond 270 verlieten de Romeinen Traiectum.
Marskamp Ermelo
Dat de Romeinen niet achter hun veilige grens bleven, bewijzen de resten van een Romeins marskamp op de heide bij Ermelo ver boven de Rijn. Daarover later meer.
