Vaders en seksuele voorlichting: dit is de impact van hun voorbeeldgedrag
Puberexpert Marina van der Wal: “Voor veel vaders is dit een opluchting om te weten”
Voor veel vaders lijkt seksuele voorlichting een lastig terrein te zijn. Maar volgens puberexpert en opvoedkundige Marina van der Wal hoeven vaders niet per se dat 'grote gesprek' te voeren. Hun rol in de seksuele ontwikkeling van kinderen gaat veel dieper dan dat. Door middel van geborgenheid en respect, leggen zij een fundament voor een gezonde seksuele ontwikkeling bij hun kinderen.
“Seksuele voorlichting gaat, en dat is voor veel vaders waarschijnlijk een geruststelling, niet zozeer over seks. Het gaat ook om: je kind koesteren vanaf het begin. Je baby huid op huid bij je houden. De manier waarop je een kus op een schaafwond geeft. Mee rennen met je kind als het leert fietsen. Je kind troosten na het verlies van een sportwedstrijd. Dat je laat zien: je hebt je pijn gedaan, kom bij mij voor veiligheid en geborgenheid. Je mag mij vertellen dat iets niet leuk was. Je mag bij mij verdrietig zijn. Met al die handelingen laat jij merken: ik bejegen jou met respect en ik vind het fijn om voor jou te zorgen. Voor kinderen is het belangrijk dat zij die veiligheid, respect en geborgenheid zien en voelen.
Dat zijn allemaal momenten dat je echt contact maakt met je kind. Dat is allemaal een onderdeel van seksuele voorlichting. Het gaat niet alleen om het gesprek over de bloemetjes en de bijtjes.”
Maakt het uit of je seksuele voorlichting van je je moeder of van je vader krijgt?
“Het is belangrijk dat je die zorg van je vader én je moeder krijgt omdat je daarmee vertelt hoe de rol van een vader of moeder ingevuld kan worden”, vervolgt Marina. “Dat je als ouder laat zien wat je dochter of je zoon later van een partner kan en mag verwachten. Maar ook hoe ze die rol later zelf kunnen invullen. Een meisje dat door haar vader met respect en met zorg bejegend wordt, zal die eigenschappen veel eerder verwachten van een partner, dan een meisje bij wie de vader over haar grenzen heenging of bij wie de vader weinig aandacht voor haar had.”
Mijn vader was een weduwnaar. Hij heeft mij op een warme manier voorgelicht over ongesteld worden. Hij vertelde dat als het zou gebeuren, ik niet in paniek hoefde te raken. Dat ik terecht kon bij hem. Hij kocht tampons en maandverband en legde uit dat ik buikpijn kon hebben, en als dat voor het eerst op school zou gebeuren op school, hij mij zou ophalen als ik dat wilde.
Mannelijke energie
Maar een vader kan ook uitleggen dat als zijn dochter met een jongen danst en die jongen haar tegen zich aan probeert te trekken, maar zij wil dat niet, dat het logisch is dat zij dan ‘nee’ zegt. Dat ze niet bang hoeft te zijn dat ze alleen staat. Omdat hij er is om haar te beschermen. Dat ze mag appen en dat hij haar komt helpen. Een vader is ook jong geweest. Hij weet hoe hormonale oprispingen kunnen werken waar puberale jongens door worden beïnvloed. Daar hoeft hij niet voor te waarschuwen, maar hij kan wel vertellen: ‘Als dit of dat gebeurt, dan kun je dit zeggen, of dit doen.’
Kinderen hoeven niet alle informatie bij jou vandaan te halen
Seksuele voorlichting begint ook bij het stoeien met je kinderen. Dat is iets wat vaders over het algemeen doen. Daarmee leer je zoons en dochters omgaan met de mannelijke energie. Dat is een andere dynamiek dan je meestal met je moeder hebt. Dat gaat niet over goed of fout, maar over anders. Het is waardevol om daarmee te leren omgaan.”
Het belangrijkste bij seksuele voorlichting is dus de band die je hebt met je kind en het voorbeeld dat je geeft. En hoe zit het dan met dat gesprek over de veranderingen van je lijf?
“Ik kom uit evangelische kringen en mijn biologische moeder is overleden toen ze 29 was. Mijn stiefmoeder is heel open over seksualiteit, mijn vader niet. Hij had voor zijn bekering een wild leven geleid. Daar had hij afstand van genomen. Maar dat beïnvloedde wel zijn beeld van seksualiteit. Hij vond het lastig om daarover te praten. Bij een kind ontstaat er dan spiegelgedrag. Dat vindt het ook lastig om daarover te praten. In mijn tienertijd kon je voorlichtingsmateriaal over seksualiteit aanvragen, dat heb ik toen zelf gedaan.
Ik vind het niet vreemd dat tieners hun informatie over seksualiteit ook bij andere bronnen vandaan halen. We vinden nu vaak dat kinderen alles met hun ouders moeten kunnen bespreken. Maar juist seksualiteit gaat over het vinden van je eigen identiteit. Het invullen van je eigen waarden en normen. Zelf ontdekken wat je wel en niet prettig vindt. Dat heeft ook te maken met loskomen van je ouders. Kinderen hoeven niet alle informatie bij jou vandaan te halen. Het is wel belangrijk dat kinderen weten dat ze altijd terecht kunnen bij hun ouders. En dat als kinderen informatie over seksualiteit zien of lezen waar ze over twijfelen, dat ze voelen: hier klopt iets niet, juist doordat je als ouder hen voorleeft hoe je respectvol omgaat met een ander, dat ze zich dan veilig voelen om aan jou vragen te stellen als vader of moeder.”
Is het zo dat vaders beter voorlichting kunnen geven aan hun zoons en moeders aan hun dochters?
“Idealiter verdeel je deze taken. Het is voor zonen belangrijk om van een andere man te leren hoe seksualiteit beleefd kan worden. Maar het is tegelijkertijd ook belangrijk om als zoon van je moeder te horen hoe seksualiteit beleefd kan worden.
Uit onderzoek blijkt dat moeders de meeste invloed hebben op de manier waarop hun zonen met meisjes omgaan. Dit hangt samen met de manier waarop die moeders met zichzelf omgaan. Als een moeder alle seksistische grappen over haar toestaat, vertelt ze een jongen eigenlijk dat dat oké is. Als een moeder zegt: “Hier in huis wordt niet over ‘vrouwtjes’ gepraat, maar over ‘vrouwen’,” eist ze een respectvolle bejegening. Dat heeft een enorme invloed op haar kinderen.
Als een moeder zegt: “Hier in huis wordt niet over ‘vrouwtjes’ gepraat, maar over ‘vrouwen’,” eist ze een respectvolle bejegening
Ook de manier waarop volwassenen met respect omgaan met hun lichaam of het respect waarmee ze met anderen omgaan, is heel bepalend voor kinderen en hun zelfbeeld. Een vader die zijn zoon vertelt dat ‘dikke mannen luie bierdrinkers zijn’, heeft invloed. En daar kom ik weer: seksuele voorlichting is niet alleen praten over fysieke veranderingen. Het is alles daaromheen. Het één kan nooit los gezien worden van het andere.
Maandverband en bami
Mijn oudste zoon was een jaar of vier toen we boodschappen deden in de supermarkt. Dat was nog in de tijd dat je rijen kassa’s had en je heel lang moest wachten. Er lag een pak maandverband in ons winkelwagentje en mijn zoontje vroeg, met het volume van een megafoon: ‘Wat is dat?’ Ik legde hem uit wat het was. Het antwoord riep nog een vraag bij hem op. Hij bleef maar doorvragen. De mensen om mij heen genoten met leedvermaak mee. Het was heel grappig om mee te luisteren. Ik gaf keurig elke keer antwoord. Op een gegeven moment draaide mijn zoontje zich om. De mevrouw achter ons deinsde een stukje terug, zo van: oh ik ben de volgende. Wat gaat hij zeggen? Toen zei mijn zoontje: “Vanavond eten wij bami, lekker hè?”
Toen dacht ik: dit is hoe seksuele voorlichting zou moeten zijn. Je hebt het erover en vervolgens heb je het weer over iets anders.”
Ken je Pubergedoe al, hét EO-magazine voor ouders van pubers, vol herkenbare verhalen? Lees hier meer over het magazine.
Marina van der Wal schreef samen met Bram Bakker het boek Vrij(be)wijs, om je kind en puber op weg te helpen bij liefde en seks. Marina van der Wal, Bram Bakker, Vrij(be)wijs, Kosmos Uitgevers, 240 blz, € 20,99
Marina van der Wal is opvoedkundige en puberexpert. Zij is getrouwd met Gideon en heeft twee zoons (31 en 29 jaar). Samen met haar man en twee honden (één daarvan zit middenin de puberteit ‘en weet echt niet wat hij met zichzelf aan moet’) woont ze in een tiny house.
Opvoedkundige Marina van der Wal, foto: Suzanne Hanekamp
Geschreven door
Judit van Dijk-Besters
