Vandaag is Lazarus-zaterdag. Kom, we grijpen de opstanding bij de strot.

Een goede vriend van me kwam als kind (hij was tussen de acht en de tien jaar oud) thuis met een moeilijke vraag. ‘Waarom noemen we Jezus altijd de Eerstgeborene uit de doden, terwijl Lazarus eerder dan hij uit de dood opstond?’ Hij verwees natuurlijk naar het vreemde verhaal waar jouw favoriete website mede naar vernoemd is. Jezus’ vriendinnen Marta en Maria hebben een zieke broer, Lazarus. Helaas arriveert Jezus te laat om zijn vriend te genezen. Lazarus overlijdt en ligt al vier dagen in zijn graf op het moment dat Jezus zijn rouwende zussen aantreft.

In onze Hollandse kerken misschien een obscuur verhaal dat zo af en toe in ’t leesrooster langskomt, maar voor oosters-orthodoxe christenen een belangrijke jaarlijkse feestdag. Die dag is vandaag en heet Lazarus-zaterdag. Ik ga je laten zien wat ik hierover heb gevonden en probeer jou ook alvast in de Lazarus-feeststemming te krijgen.

1. We eten Lazarus-koekjes

‘Haal de steen weg’, beval Jezus bij het graf van zijn vriend. ‘Maar heer, de stank’, wierp Marta zo prachtig tegen. ‘Lazarus, kom naar buiten!’, riep Jezus vervolgens. En daar kwam Lazarus, met alle linnen doeken nog om zich heen. Een wandelende mummie.

Om dit te gedenken maken Grieken en Cyprioten (Lazarus zou na z’n opstanding bisschop van Cyprus zijn geworden) elk jaar Lazarakia, mummie-vormige koekjes met zoete kruiden. Hierbij gebruiken ze geen ei of boter, waardoor Lazarakia voor iedereen geschikt zijn om tijdens de vastentijd te eten.

Ook zin om te gaan bakken? Hier vind je een recept van ‘Orthodox Mom‘. Vergeet je foto’s niet naar @volglazarus te tweeten.

Happy #LazarusSaturday! ☦ Time to bake some #Lazarakia. #ChristianOrthodox #WorldTravelDiary2014 (pic:Nikolaos) pic.twitter.com/Bnx51q7mvB

— unuk (@unuk_gt) April 12, 2014

2. We eten kaviaar

Dit schijnt dan weer meer voor te komen in de ‘Slavische’ gebieden van de oosters-orthodoxe kerk. Waarom kaviaar? Mag dat wel in de vastentijd? Ja, vandaag mag dat, omdat het een opstandingsdag is: nieuw leven voor de uit de dood opgestane Lazarus. En daar horen eieren bij. Maar kippeneieren horen onlosmakelijk bij Pasen, en dat is volgende week pas. Voor nu houden we het bij visseneitjes. Ook heel aardig, want je kunt ze zien als een soort baby-ichthusjes.

3. Alle meisjes dansen

In Bulgarije heet deze dag Lazarovden. Als je hierop zoekt, stuit je op folklore met twee kanten: het eren van de doden en het vieren van nieuw leven. Ter ere van hun geliefden die ontslapen zijn (net als Lazarus destijds) kunnen mensen graven bezoeken en er bloemen brengen. Ze hopen dan dat de zegen van de overledenen het hele jaar met hen meegaat. Het is een soort Bulgaarse bonusvariant van Allerzielen.

Maar het belangrijkste deel van het feest zijn de dansende meisjes. Op Lazarus-zaterdag maken tienermeisjes de rituele overgang van kind naar (bijna) huwbare vrouw. Deze lazarki gaan zingend en dansend door het dorp, met bloemen(kransen) in hun haar. Elk huis waar ze komen zingen, zal gezegend worden – want het deelt in de lentekracht van Lazarus’ opstanding, van de natuur die weer gaat bloeien, van meisjes die rijp worden.

Zou dit gebruik misschien een knipoog zijn naar Marta en Maria, de twee zussen van Lazarus van wie we ons ook altijd maar afvragen of ze nou gehuwd, eeuwig maagd of weduwen waren. Suggereert dit Bulgaarse feest dat de vrouwen na Lazarus’ opstanding ook weer extra tot bloei kwamen in hun leven?

Its 'Lazarovden' in Bulgaria. These are the girls from the village choir who serenaded me this morning #Bulgaria pic.twitter.com/rOJoV7r5bi

— Tim Clinch (@clinchpics) April 23, 2016

4. We kijken vooruit naar het lijden

Het grootste lijden moet nog komen. Zondag is het Palmpasen, de dag dat iedereen Jezus met een vrolijk hosanna binnenhaalt in z’n leven. Dat hosanna is echter van korte duur. Het is zelfs een spreekwoord geworden: ‘Vandaag hosanna, morgen kruisigt hem’. Want het wrange is dat dezelfde menigte die Jezus vol enthousiasme in Jeruzalem verwelkomde hem nog geen week later de dood in referendumt. Iedereen die de vreugde van Palmpasen viert in de kerk, gedenkt tegelijk ook de donkerste kanten van zichzelf.

Het bittere vooruitzicht op lijden zit al in het verhaal van Lazarus zelf. De hoofdpersoon wordt uit z’n graf gehaald en gooit zijn linnen doeken af, maar direct daarna zegt de hogepriester in besloten kring dat Jezus zal moeten sterven. Het is een feestdag met een rouwrand: de lijdensweek begint maandag.

5. We grijpen de opstanding bij de strot

Ja, waarom noemen we Jezus de eerstgeborene uit de doden terwijl Lazarus hem toch echt voor was? Het antwoord is: omdat het helemaal niet kan, dat verhaal van Lazarus. In de oosters-orthodoxe kerken is Lazarus-zaterdag de enige dag in het jaar dat de liturgie de opstanding op een andere dag dan de zondag viert. Ook dat kan eigenlijk helemaal niet – het is een totale verstoring van de eeuwige gang van zaken. En verder dan: lentefeesten, kaviaar, een feestmaal bij Marta en Maria, middenin de sobere vastentijd. Ongehoord en ongepast.

Precies dat is het geheim van Lazarus. Het is een voorbarig teken van opstanding. Er is al veel ellende geweest en de ergste ellende moet nog komen, maar de opstanding kan even niet meer wachten. De opstanding wil zich nú laten zien, om in het midden van de tijd gestalte te krijgen in het verhaal van Lazarus en de twee vriendinnen van Jezus. Heel goed hoor, veertig dagen vasten. Heel noodzakelijk hoor, alle pijn die Jezus straks nog gaat doormaken. Maar, zegt Jezus, nu grijpen we de opstanding bij de strot en sleuren we haar zo recht ons leven in. Trotseren we de stank van de dood. Bevechten we de tekenen van verval. We laten het dodenrijk nu alvast van angst beven, laten weten dat het straks zal moeten wijken voor de overwinning van de liefde en het leven.

Dat is Lazarus-zaterdag.

Het vieren van nieuw leven op een plek waar dat niet kan, in een tijd waarin het eigenlijk niet hoort,
op een manier die tegelijk eerlijk rekenschap geeft van alle pijn die geweest is en in het verschiet ligt –
maar op Lazarus-zaterdag is het feest.

Dit artikel is een herplaatsing uit 2018.