Vergeving en verzoening: twee opeenvolgende processen

Veel mensen denken dat vergeving een daad op zich is, en dat is gedeeltelijk waar. Vergeving, voor zover het ons oordeel betreft, is inderdaad een daad. Corrie ten Boom noemde vergeving vaak: het oordeel over een ander aan God geven. Ook al weet je dat God genadevoller is dan jij. De Bijbel leert heel duidelijk dat het oordeel God toekomt. Eigenlijk leert God ons geen oordeel over anderen te hebben maar juist te vergeven. En in dat NIET oordelen vertrouw je dat God uiteindelijk een rechtvaardig oordeel over alle mensen zal vellen. Over de ander, over jezelf.

Innerlijk proces
Maar vergeven is niet een daad die je één keer doet. Vergeven is ook een innerlijk proces, voor zover het gaat om de pijn die je aangedaan is. Stel dat mijn vriend Jaap mij met een groot mes in de arm snijdt. Hij laat als het ware een jaap in mijn arm achter. Ik moet naar het ziekenhuis en er worden dertig hechtingen geplaatst en bij iedere hechting komen er verwensingen naar Jaap bij mij naar boven. Ik ben boos en ik lijd – en Jaap is er de oorzaak van.

Er komt een moment dat ik van mijn woede af wil en niet altijd met Jaap bezig wil zijn. Uiteindelijk vergeef ik Jaap, of hij dat nu aan mij vraagt of niet, al zou het makkelijker zijn als hij het vroeg. Maar ik vergeef hem en geniet van de vrijheid doordat ik niet meer met dat oordeel in mijn hart en hoofd rondloop.

Na een paar dagen kom ik op controle bij de dokter. Hij rukt het verband van mijn arm en ik denk weer de nodige verwensingen aan het adres van Jaap. Had ik hem dan niet vergeven? Dat wel, maar met de pijn komen de herinneringen. Met iets minder moeite vergeef ik hem weer. Dit herhaalt zich totdat het verband pijnloos verwijderd kan worden en het litteken nauwelijks meer te ontdekken is.

Vergeven doe je net zo lang tot de dingen die je zijn aangedaan geen pijn meer veroorzaken.

De relatie met de ander
Daarna komt de vraag op, hoe je met de ander moet omgaan. Als ik Jaap vergeef, moet ik dan weer goede vrienden met hem zijn? En het antwoord is: absoluut niet! Dat heeft niets met vergeven te maken – dat is verzoening. Verzoening is een soortgelijk proces dat plaatsvindt na de vergeving.

Wanneer Jaap direct na zijn daad spijt betuigt en ik hem kan vergeven, is de weg naar verzoening open. Want we zien allebei het verkeerde van de zaak in en willen allebei van het oordeel af.

Vervolgens lijkt het proces dat dan start op dat van de vergeving. Jaap wil weer op de oude voet verder, maar zolang de pijn overheerst, heb ik daar moeite mee. Een redelijke afstand is dan een wijs besluit.

We hebben elkaar vergeven en zoeken naar herstel en verzoening. In zo’n proces is het goed je relatie opnieuw te definiëren. Hoe staan we nu tegenover elkaar? Als vrienden? Maar vrienden steken niet met messen. Er is dus minimaal tijd nodig om het vertrouwen weer op te bouwen.

Denk niet dat wanneer je elkaar vergeeft de relatie weer bij het oude zal zijn, emotioneel of in de liefde. De man die zijn vrouw bedriegt, verdient haar toewijding en liefde niet meer. In een proces van vergeving kunnen zij weer bij elkaar komen en in een proces van verzoening kunnen zij hun huwelijk weer herstellen. Dat zijn twee processen die elk tijd, energie, veel gesprekken en verdriet kosten.
Een land dat een ander land de oorlog verklaart, kan na de oorlog wel vergeving ontvangen, maar de verzoening kan generaties duren.

Als jij fout geweest bent, dan zul je in het verzoeningsproces pas werkelijk de door jou aangerichte schade ontdekken. Dat is vervelend, maar ook bijzonder leerzaam. Je leert dat zonde (fouten maken) nooit loont. Het lijkt altijd zoet, snel en duister, terwijl verzoening pijnlijk langzaam en in het licht gebeurt.

Henk Rothuizen,spreker en schrijver