Online oplichting: ‘God zal je veroordelen voor wat je mij aandeed’

CEO-fraude, datingfraude, erfenis-voorschotfraude, bankhelpdeskfraude, webwinkelfraude. Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk somt moeiteloos de manieren op waarop criminelen Nederlanders proberen op te lichten.

Bij het hoofdkantoor van de Fraudehelpdesk in Apeldoorn komen alle meldingen hierover binnen. De elf medewerkers registreerden in 2024 ruim 63.000 pogingen tot oplichting: zo’n 250 per werkdag. Daarnaast verzamelde en analyseerde het meldpunt honderdduizenden valse e-mails die criminelen aan Nederlandse burgers stuurden.

Achter al die statistieken zitten persoonlijke verhalen, vaak hartverscheurend, vertelt Tanya Wijngaarde. “De gemeenste soort van oplichting? Ze zijn allemaal ernstig, maar datingfraude vind ik heel gemeen. Omdat oplichters inspelen op een basisbehoefte van mensen: het verlangen om gezien te worden, om liefde te geven en te ontvangen.”

Bij datingfraude maken oplichters online valse profielen aan op social media, zoals Facebook, Instagram of datingwebsites. Ze leggen daarmee contact met nietsvermoedende gebruikers. Uiteindelijk zijn ze uit op geld, maar vaak vragen ze daar pas na weken of maanden om.

“Het begint met een aardig berichtje: ‘Ha, ik zag je foto en wilde even gedag zeggen.’”

Datingfraude vind ik heel gemeen

Zo voorkom je datingfraude

De belangrijkste tip die de Fraudehelpdesk heeft bij online daten, is om heel goed te checken of je daadwerkelijk te maken hebt met de persoon met wie je denkt te praten. Check het profiel, check of de foto niet elders ook op internet staat en probeer die persoon zelf te spreken te krijgen. “Als je nooit kunt videobellen of elkaar niet kunt zien, is dat echt verdacht”, waarschuwt Tanya Wijngaarde.
En ze heeft nog een tip: als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat vaak ook het geval. “Wij zien heel vaak dat mensen die al een eind in de tachtig zijn, online worden benaderd door een bloedmooie man of vrouw van in de twintig. Als zo iemand alleen jou – een wildvreemde in een ander land – heeft om zijn of haar geldproblemen op te lossen, dan is dat gewoon verdacht.”
Ten slotte: ga te rade bij vrienden en familie. “Vaak horen wij van mensen dat ze al een tijdlang een soort onderbuikgevoel hadden, maar zich toch verder lieten meeslepen omdat ze het gevoel hadden niet meer terug te kunnen. Vrienden en familie hebben dat meestal prima in de gaten. Zorg dus dat je niet in een isolement komt, ook niet als je het gevoel hebt dat je er al te diep in zit.”

Lid van dezelfde kerk

Zeker ook christenen die online graag hun geloof delen en actief zijn in een kerk, kunnen juist daarmee in het vizier van criminelen komen, waarschuwt ze. “Dan zegt een oplichter: ‘Ik zie dat je ook lid bent van die en die kerk, laten we eens praten.’”

Geleidelijk aan bouwt de crimineel een relatie op met zijn slachtoffer, die echt ervaart de liefde gevonden te hebben, vertelt Tanya. “Dit is vooral effectief bij mensen die toch al wat zwakker staan: bijvoorbeeld omdat hun partner net is overleden of omdat ze uit een echtscheiding komen.”

Door hun verdriet hebben deze mensen extra veel behoefte om gezien te worden, constateert ze. Ze vertelt dat deze oplichters vaak communiceren in het Engels en werken vanuit landen in West-Afrika en Zuidoost-Azië. Vanuit professioneel gerunde bedrijven werken zij onder valse namen in ploegendiensten. Zo kunnen de slachtoffers 24 uur per dag blijven communiceren met hun ‘geliefde’.

Ze voelen zich bestolen van hun diepste persoonlijke gevoelens

Bij dit soort verhalen woont de potentiële liefdespartner eigenlijk altijd in het buitenland en zijn er altijd smoesjes waarom ze niet kunnen videobellen of afspreken. “Maar omdat hun verhaal zo overtuigend wordt verteld, gaan mensen er toch vaak in mee.”

Zodra er een vertrouwensband is ontwikkeld, vraagt de crimineel om geld. “Dan is er plotseling iemand in de familie heel erg ziek, of is er een probleem met de bankrekening. Wat we ook wel zien, is dat een oplichter om geld vraagt voor een betere internetverbinding, omdat die niet stabiel genoeg is.”

Zodra er een betalingsrelatie is, volgen er meer verzoeken om geld, ook om grotere bedragen. “Net zolang tot het slachtoffer in Nederland helemaal is kaalgeplukt en berooid achterblijft. Zulke processen duren vaak maanden, soms jaren”, zegt Tanya. “En dan zijn mensen niet alleen hun geld kwijt, maar hebben ze ook heel veel persoonlijke dingen gedeeld. Ze voelen zich dus ook bestolen van hun diepste persoonlijke gevoelens.”

Recordjaar voor oplichters

Als het gaat om oplichting belooft 2025 opnieuw een recordjaar te worden. “In de eerste helft van dit jaar hebben we al vijftig procent meer meldingen gekregen dan in dezelfde periode vorig jaar”, vertelt de woordvoerder van de Fraudehelpdesk.

Een van de soorten fraude die veel worden gemeld, is zogeheten ‘CEO-fraude’. Daarbij doen oplichters zich voor als de baas (de CEO) van een bedrijf en vragen ze via een nagemaakt e-mailadres om een spoedbetaling van de financiële administratie.

Deze vorm van oplichting komt ook bij kerken voor, weet Tanya Wijngaarde. Ze legt uit dat in zulke gevallen de penningmeester of de voorzitter van de diaconie een mailtje krijgt van bijvoorbeeld de dominee of priester. Die verzoekt om met spoed geld over te maken aan iemand die dat echt heel hard nodig heeft. “De oplichters zoeken online naar de namen en functies van zulke mensen en hopen dan dat er geld wordt overgemaakt, zonder dat dit wordt geverifieerd.”

Eén ouderling trapte erin

Precies dit overkwam de hervormde gemeente van IJsselstein enkele jaren geleden, vertelt dominee Jelle van Holten op de website van de Protestantse Kerk. “Iemand heeft namens mij – vanaf een e-mailadres dat verdacht veel op mijn predikanten-e-mail leek – een mail gestuurd aan ten minste drie ouderlingen van onze kerkenraad.”

De vraag was: wil je me helpen bij het kopen van online cadeaubonnen? “Het is de bedoeling dat ik geschenken naar drie mensen stuur. Laat me weten of het mogelijk is om ze nu te krijgen, zodat ik je kan vertellen wat nodig is. Ik zal je vergoeden. Bedankt”, schreven de oplichters die zich voordeden als de dominee.

Eén ouderling trapte erin en bestelde drie cadeaubonnen van 150 euro per stuk. Het verzoek bleek nep en de 450 euro was hij kwijt.

De Protestantse Kerk gebruikt dit voorbeeld om andere kerken te waarschuwen.

Een andere veelvoorkomende en zeer ingrijpende vorm van oplichting is beleggingsfraude.

Daarbij worden slachtoffers uitgenodigd te investeren in lucratieve beleggingen of cryptomunten (een digitaal betaalmiddel dat snel van waarde kan veranderen), met de belofte van snelle winst.

Een van de mensen die hier dit jaar slachtoffer van werden, is de christelijke kunstenaar, spreker en publicist Jurjen van Houwelingen. Hij werd na een herseninfarct in 2017 vrijwel blind en kampt sindsdien bovendien met blijvende hersenschade.

Begin dit jaar maakte hij zich zorgen over zijn beleggingen. “Ik spaarde voor mijn pensioen en had een beleggingsrekening met zo’n 135.000 euro erop”, vertelt hij. Toen Trump president werd en de beurzen kelderden, ging hij zich zorgen maken over zijn financiële toekomst. “Ik heb toen ergens online iets ingevuld, over de mogelijkheden voor een beter rendement. Ik kan niet meer terugvinden waar, maar zo ben ik in de handen van de oplichters gevallen.”

Zo voorkom je CEO-fraude in je kerk

De Fraudehelpdesk adviseert kerken en andere organisaties hun systemen zo in te richten dat oplichters geen kans maken. “Werk bijvoorbeeld met het vierogenprincipe, zodat er altijd iemand anders meekijkt als er geld in het spel is”, adviseert woordvoerder Tanya Wijngaarde. “Als je toch verzoeken via mail krijgt om geld, bel dan altijd de afzender om te checken of het klopt.”
Vaak wordt de e-mail in kwestie gestuurd van een mailadres dat lijkt op dat van een belangrijk iemand, maar dat toch iets is aangepast. “Heel vaak lijkt deze wel van het domein van het bedrijf te komen, maar is bijvoorbeeld een L vervangen door een hoofdletter i.”

In korte tijd veel winst

Jurjen werd daarop gebeld door Adam, een Engelstalige man die hem vertelde voor een bedrijf te werken dat mensen helpt met hun financiën. “Hij sprak over investeren, rendement, slimme constructies. Hij wist precies wat ik nodig had: zekerheid en rust.”

Eerst was Jurjen wantrouwig. Hij stelde kritische vragen over het bedrijf, checkte de websites en zelfs de inschrijving in de Kamer van Koophandel. Alles leek te kloppen.

‘Adam’ stelde hem voor te investeren in een nieuwe cryptomunt die snel winst zou opleveren. In korte tijd kon Jurjen in zijn account bij het bedrijf zien dat de 50.000 euro die hij had geïnvesteerd verdubbeld was. Hierop belegde hij ook de rest van zijn spaargeld, in totaal 135.000 euro. De beleggingen liepen goed, en na korte tijd was zijn vermogen opgelopen tot boven de 350.000 euro. “Ik begon al te dromen over financiële vrijheid… Misschien kon ik zelfs een eigen appartement kopen.”

God zal zijn oordeel over je uitspreken

Kort daarna barstte de bubbel. Toen Jurjen het geld wilde opnemen, was er plotseling een probleem en moest hij volgens Adam nog eens 80.000 euro overmaken. “En zelfs toen kon ik het nog niet loslaten. Ik heb nog geprobeerd dat geld te lenen bij vrienden en familie, ik schaam me er nu kapot voor”, vertelt hij. “Het duurde lang voordat ik inzag dat ik was beetgenomen. Opgelicht. Mijn geld was weg.”

In overleg met zijn familie heeft Van Houwelingen ervoor gekozen zijn financiën door een bewindvoerder te laten beheren, om te voorkomen dat hij weer wordt opgelicht. “Door mijn hersenaandoening heb ik minder goed het overzicht, heb ik ontdekt.”

Het ergste? Via WhatsApp kan Jurjen zien dat ‘Adam’ nog steeds elke dag actief is, nu weer met zijn volgende slachtoffers. “Een paar dagen geleden heb ik hem nog een bericht gestuurd: ‘Adam, je bent echt slecht. God zal zijn oordeel over je uitspreken.’ Hij heeft daar niet meer op gereageerd.”

Zo wapen je je tegen beleggingsfraude

Ook hier is de eerste tip van de Fraudehelpdesk: pas op als iemand je gouden bergen belooft. Zorg bovendien dat je een product volledig begrijpt voordat je instapt, benadrukt Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk. “En check of de aanbieder legitiem is, bijvoorbeeld via de website van de AFM.” Als je geld moet overmaken naar een buitenlandse rekening, moet je volgens haar extra waakzaam zijn.
Toch geld overgemaakt naar mogelijke oplichters en je wordt wantrouwig? “Stop direct met volgende betalingen. Ook als de aanbieder agressief wordt. Of als hij zegt dat je al je geld krijgt na de volgende betaling.”

Tekst: Aldwin Geluk