Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Wandelen in het land van eenhoorns en elfen

Bart Cusveller over fantasyfilms

Fantasyfilms. De een vindt ze geweldig en ziet zichzelf al in niet-bestaande werelden ronddwalen, terwijl de ander direct wijst op de gevaren van occulte invloeden in dit genre. Filmrecensent Bart Cusveller reageert op vijf stellingen over dit populaire fenomeen. Hij is mede-auteur van het nieuwe boek ‘Het betoverde land achter het filmdoek’.

Deel:

1. Ik word altijd bang van de beelden in fantasyfilms en dus kán het niet van God zijn.
“Mijn eerste reactie? Ik word altijd bang van liften en tunnels en dus is dat ook niet van God. Een beetje flauw misschien, maar de stelling is behoorlijk kort door de bocht, al ken ik het gevoel wel; ik word ook bang van bepaalde films. Zo keek ik een tijdje terug The Exorcism of Emily Rose (2005), gemaakt door de christelijke regisseur Scott Derrickson. Hij gebruikt het waar gebeurde verhaal van een fatale duiveluitdrijving om zijn kijker na te laten denken over het bovennatuurlijke. Maar persoonlijk trok ik het niet; ik kreeg tintelingen over mijn hele lijf en heb de tv voortijdig uitgezet.
Met fantasyfilms kun je hetzelfde hebben. Toch blijft angst een slechte raadgever en wil ik dit niet als graadmeter inzetten om te bepalen of iets goed of fout is, juist omdat ik in dit specifieke geval de motieven van de regisseur ken. Bovendien moet je je afvragen: is het een goede of veilige film als ik níet bang word?”

2. Niet wat je ziet, bepaalt of een film goed of fout is, maar wat de filmmaker je wil vertellen.
“Als deze stelling klopt, moet je blijkbaar alles op de koop toe nemen, zoláng de filmmaker je maar wat te vertellen heeft. Maar twee uur kijken naar gevloek, bloot of geweld om één goed punt te maken, is natuurlijk te veel. Hetzelfde geldt voor een fantasyfilm met onnodig veel duistere magie of allerlei vampiers die zonder duidelijke reden over het filmdoek dansen.
Vergelijk verantwoord film kijken met koorddansen. Je zet je voeten op dat dunne draad en probeert evenwicht te vinden tussen wat je ziet en wat ermee gezegd wil worden. Dat is voor christenen echt een spannende onderneming; het is een balans vinden tussen mijding en een passieve ‘ik kijk gewoon alles-houding’. Daarom speur ik bijvoorbeeld internet af naar recensies, zoek ik iets op over de achtergrond van een regisseur of leg ik mijn oor te luister in mijn omgeving. Op die manier ontdek je dat er in de wondere wereld van de fantasyfilms – tussen allerlei pulp – veel moois verscholen ligt.”

Profiel Bart Cusveller

Leeftijd: 44
Beroep: filosoof, docent aan de CHE en medewerker van CV•Film
Hoeveel films kijk je wekelijks? “Eén, soms twee.”
Drogredenen over film kijken: ‘film kijken doe ik alleen voor m’n plezier,’ ‘film is toneel en toneel is bedrog,’ ‘het geloof is alleen uit het gehoor.’
Kijkt niet naar: The Golden Compass
Kijkt zeker naar: Pan’s Labyrinth (16+), Bridge to Terebithia (9+)
Meest overschatte fantasyfilm: Pirates of the Caribbean
Over ‘Lord of the Rings’: “De moeder van alle fantasy; de films zijn een beetje gruwelijk hier en daar, maar blijven een buitengewoon hoopgevend sprookje.”
Over ‘Narnia’: “De boeken zijn een toonbeeld van christelijke fantasy; de films zijn minder rijk aan betekenis en meer aan actie, maar nog steeds heel waardevol.”
Over ‘Harry Potter’: “De serie boeken is christelijker dan je misschien zou denken; de films zijn wisselend.”

3. Een maker die magie gebruikt, probeert de gedachten van een kijker te openen voor het occulte.
“Magie hoeft niet slecht te zijn. C.S. Lewis zei eens dat mensen met betrekking tot het occulte twee fouten kunnen maken. Je kunt er te veel aandacht aan geven, zoals gebeurt in bepaalde fantasyfilms, maar ook te weinig en op die manier de macht van het occulte onderschatten.
Lewis en Tolkien gebruikten overduidelijk magie, maar binnen heel duidelijke kaders. Ze laten daarmee zien dat het bestaat, maar wijzen er vervolgens door hun verhalen wel op wat er gebeurt als kwade machten jou gaan beheersen. En dat is precies wat de Bijbel ook zegt: het is niet voor mensen.”

4. Met mooie argumenten vóór fantasyfilms creëer je niets anders dan een vrijbrief om te genieten van wereldse of zelfs heidense zaken.
“Ik weet voor mezelf dat ik er niet op gericht ben om mensen allerlei wereldse gedachten door de keel te duwen of iets goed te praten. Aan de andere kant weet ik ook wel dat mijn hart vol bedrog is en dat iedereen wel eens scheef zit. Daarom laat ik me graag corrigeren als ik een fantasyfilm te positief beoordeel en ga ik graag het gesprek aan. Overigens zei diezelfde C.S. Lewis eens dat alle mythes die ooit bedacht zijn, allemaal voorafspiegelingen zijn van de ene Mythe Die waar geworden is. Praat je het dan te gemakkelijk goed? Ik zou zeggen: ga zelf op ontdekkingstocht!”

5. Fantasyfilms kunnen niet-gelovigen helpen om Jezus’ offer en opstanding beter te begrijpen.
“Het kan inderdaad, al is het niet een alleenrecht voor fantasyfilms. Zo hoorde ik laatst dat iemand tot geloof kwam door The Love Bug (1968); een knullige, komische film. Iemand anders zag iets in The Saint (1997) dat haar huwelijk redde. Zelfs daardoorheen kan God blijkbaar werken!
Het fantasy-genre biedt mooie kansen om duidelijk te maken dat de mens uit een wereld komt waar het ooit goed was. Maar ook dat er een heftige strijd gaande is om tot herstel te komen, dat er hoop is op een mooie toekomst en dat hiervoor ingrijpen nodig is vanuit een wereld achter de onze. Hoor ik nu het Evangelie, of kijk ik naar een goede fantasyfilm? Ze gebruiken vaak dezelfde taal!
Maar het is natuurlijk een spannend terrein. Pas bij het vorderen van de Harry Potter-serie ontdekten we dat J.K. Rowling niet toevallig gebruikmaakte van allerlei motieven met een christelijke lading. Zo staat de feniks voor de wederopstanding, de draak voor de duivel en is de eenhoorn een beeld van de zuiverheid van Christus. Hiermee zeg ik niet dat Rowling het Evangelie van a tot z uitlegt, maar ze laat wel zien dat er een tegenstander is die mensen wil verleiden om zich af te keren van het goede. Net als de opoffering van iemand om de strijd met die kwade macht aan te gaan, waarmee in het laatste deel van Harry Potter alle puzzelstukjes op hun plaats vielen en de auteur erkende dat dit geen toeval was. Nu maar hopen dat in de verfilming van deel zes en zeven die boodschap overeind blijft.”

N.a.v. ‘Het betoverde land achter het filmdoek’, Bart Cusveller (red.), uitgeverij Buiten & Schipperheijn, 160 pag., € 15,00, ISBN: 9789058813985.

Congres met Jeffrey Overstreet

Jeffrey Overstreet is als auteur van het tijdschrift Christianity Today en zijn populaire website www.lookingcloser.org in de Verenigde Staten een autoriteit op het gebied van christelijke filmkritiek. Binnenkort leest u een persoonlijk interview met hem in Visie, mede naar aanleiding van zijn boek Blik achter de schermen (uitgeverij Plateau), dat binnenkort verschijnt, over zijn ontdekkingstocht in de wereld van de film.
Mede op uitnodiging van Visie komt Overstreet naar Nederland en geeft hij diverse lezingen en workshops. Op vrijdagmiddag 17 april spreekt hij voor de EH in Amersfoort op een congres rondom film en opvoeding. Zowel ouders, docenten, catecheten als andere opvoeders, en geïnteresseerde Visie-lezers kunnen zich hiervoor t.z.t. aanmelden. Houd Visie in de gaten voor meer informatie en voor een aantrekkelijke lezersaanbieding.

--:--