‘We kunnen het meeste leren van iemand die wezenlijk anders is dan wijzelf’
Het is zo makkelijk om je terug te trekken in je eigen gelijkgestemde groep, constateert Erik. Maar uit de antropologie én de Bijbel kunnen we leren dat we daar met z’n allen niet beter van worden. We leren het meest van iemand die anders is...
De laatste tijd ben ik wat meer bezig met Amerikaanse politiek op YouTube. Waarschijnlijk gaf het platform daarom deze suggestie aan mij. Een fragment uit een gesprek tussen comedian Russell Brand en psychotherapeut Philippa Perry, waarin antropologie wordt gebruikt om de huidige situatie tussen de Republikeinen en Democraten in Amerika te kunnen duiden.
Zorgzaamheid is niet altijd een voordeel
In dit fragment wordt antropologe Margaret Mead aangehaald en haar studie naar twee verschillende dicht bij elkaar levende stammen in Papua Nieuw Guinea: de Arapesh en de Mundugumor. Philippa beschrijft de Arapesh als een vredige stam waar mannen en vrouwen gelijke rollen en taakverdeling hebben in opvoeding en voedselverzameling. De Mundugumor worden als meer agressief (ook naar elkaar), kannibalistisch en oorlogszuchtig beschreven. Hoe kan het dat een stam als de Mundugumor nog bestaat en niet allang door eigen geweld is uitgestorven?
Nu is het zo dat de Mundugumor in een rijke vallei leven en een relatief luxe leven leiden. De Arapesh daarentegen leven in een rotsachtig gebied, delen veel samen, maar hebben weinig te delen. Tekort en honger komt daar vaak voor. Zorgzaamheid is niet altijd een voordeel en agressie, het verdedigen van je eigen grondgebied, loont blijkbaar.
Tijdens de beschrijving van de stammen, moest ik denken aan de allereerste Bijbelse twist: Kaïn en Abel. De agressieve landbouwer en de verzorgende herder. Beiden hebben kwaliteiten, maar die van Abel delven het onderspit. De sterkere wint van de zwakkere en gaat dat niet al eeuwen zo? De vaak als vrouwelijk geduide verzorgende eigenschappen worden meestal meer ondergewaardeerd ten opzichte van de vaak als mannelijk geduide eigenschappen als competitie, rivaliteit en strijd.
Lees ook: ‘4e Musketier? Geef mij maar een luxe wellness-weekend-voor-mannen!’
Van zorgzaamheid naar grenzeloosheid
Ik wil even een uitstap maken naar de therapiekamer. Vaak behandel ik cliënten omdat ze in een bepaalde vaardigheid of eigenschap te veel zijn doorgeschoten. Iemand die bijvoorbeeld een zorgzaam persoon is, kan doorslaan naar grenzeloosheid in het zorgen voor anderen en loopt vast in het leven. Ik maak dan vaak gebruik van het kernkwadrant model. Dit is een model waarin schematisch iemands kernkwaliteit (zorgzaamheid), de valkuil hiervan (grenzeloosheid), de uitdaging voor deze persoon (grenzen stellen) en diens allergie (agressie, of egoïsme) in kaart worden gebracht.
Het leuke aan dit model is dat je twee kwadrant modellen aan elkaar kan koppelen, die van jezelf en die van een ander waar je je mateloos aan irriteert. De allergie die jij voelt voor de ander (agressie, egoïsme) is namelijk de valkuil van de ander. De kwaliteit van de ander (grenzen stellen) is juist jouw uitdaging. En de allergie van de ander (grenzeloosheid) is nu juist jouw valkuil. Kortom: we kunnen het meeste leren van iemand die wezenlijk anders is dan wijzelf.
Nu heb ik deze voorbeelden van zorgzaamheid en grenzen stellen niet toevallig gekozen. Dit is namelijk een thema waar ik zelf tegenaan loop. Ik ben zelf iemand die meer zorgzaam is ingesteld en neigt naar grenzeloosheid. Grenzen stellen was en is een thema voor mij. Vaak genoeg haal ik weer een casus op mijn hals waarvan achteraf blijkt dat ik het beter niet had kunnen doen. Ik denk dat ik daarom met een bepaalde bewondering, jaloezie en ook frustratie kijk naar mensen die goed hun grenzen kunnen bewaken.
Makkelijker om elkaar te bevechten
Terug naar Kaïn en Abel, terug naar de Arapesh en de Mundugumor, de Republikeinen en de Democraten. We zijn verschillend, zo wezenlijk verschillend. Het is makkelijker om elkaar te bevechten en te doden. Makkelijker om gesegregeerd te leven. Maar als we dat doen sterven beide aan armoe, het zij materieel, het zij relationeel.
We hebben elkaar nodig. Laten we open staan voor de ander, het wezenlijk andere verwelkomen en omarmen. Verzoening tussen Kaïn en Abel.
Geschreven door
Erik Dijkstra
