Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Wie of wat is Leviatan nu precies?

Het engste dier uit de Bijbel

Het engste dier uit de Bijbel? Dat zou Leviatan weleens kunnen zijn. Door theologen wordt volop over zijn bestaan gespeculeerd: was het een zeemonster? Een dinosauriër? Of slechts een metafoor voor het kwaad? En wat doet dit monster eigenlijk in de Bijbel?

Deel:

Leviatan verschijnt voor het eerst ten tonele aan het einde van het Bijbelboek Job. God laat Zijn grootheid aan Job zien en vraagt de verbitterde Job of híj soms zo machtig is dat hij voor de aarde met alle dieren kan zorgen. In hoofdstuk 40 en 41 gaat God nog verder en vraagt Hij of Job soms de gevaarlijke Leviatan kan doorboren met een speer. Er is niemand tegen hem opgewassen (vers 3) en wie hem ziet, valt zelfs achterover van schrik (vers 28).

Was Leviatan een echt dier?

Maar wie of wat is Leviatan nu precies? “Het is een echt dier,” reageert Mart-Jan Paul, hoogleraar Oude Testament aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven. “Zo wordt hij in Job namelijk opgevoerd.” Paul trekt deze conclusie onder andere uit de beschrijvingen in hoofdstuk 39. “Vlak voordat Leviatan aan bod komt, beschrijft God allerlei bekende diersoorten, zoals de leeuw, de buffel, de pauw en de arend. Dus moet dit voor ons onbekende monster ook echt bestaan hebben.”

Dit monster moet bestaan hebben

Sterk en gespierd

Eerder dit jaar besprak Paul in De Waarheidsvriend, een uitgave van de Gereformeerde Bond, de kenmerken van Leviatan: het dier kan niet gevangen of getemd worden, zijn huid is ondoordringbaar voor een harpoen en ziet eruit als een pantser. Hij is sterk en gespierd en iedereen is bang voor hem. Uit zijn neus komt een walmende rook en uit zijn bek komt een vlam. Aan zijn buik zitten scherpe scherven en zijn binnenste is zo hard als een rots. Hij kijkt neer op alle wilde dieren, hij is hun koning. Volgens Psalm 74 vers 14 had Leviatan zelfs meerdere koppen.

Krokodil

Hoewel Leviatan in de Nieuwe Bijbelvertaling wordt vertaald met ‘krokodil’, zijn er volgens Paul een aantal dingen die erop wijzen dat het geen krokodil kan zijn geweest. “De Egyptenaren vingen al krokodillen. Israëlieten waren in de tijd van Job dus bekend met de krokodil, waardoor het niet aannemelijk is dat er slechts zulke vage beschrijvingen zijn van het dier.”

Leviatan monster illustratie

Overeenkomsten met dinosauriërs

Paul ziet veel overeenkomsten met gevonden skeletten van dinosauriërs. “Het zou een Sarcosuchus imperator-dinosauriër geweest kunnen zijn: een monsterlijke krokodil met een soort pantserplaten om zich heen. Die kon wel tien ton wegen en twaalf meter lang worden. Hij had ook een ongewone, uitstulpende lichaamsholte aan het einde van zijn snuit. Die kan mogelijk gebruikt zijn voor het mengen van gassen die daar tot ontbranding kwamen.”

'Een beeld voor een grote, ongrijpbare macht'

Geestelijke macht

Willem Ouweneel, theoloog en bioloog, is het eens met Paul dat de Leviatan geen krokodil kan zijn geweest, maar verwerpt de dinosaurus-theorie. “Het is niet geloofwaardig om te zeggen dat Leviatan een echt dier was. Ik zie hem eerder als de vertolking van een geestelijke macht. En dit is niet alleen bij Leviatan het geval, maar ook bij Behemoth en Rahab, wezens die ook in de Bijbel genoemd worden (Job 40 en Job 26:12).” Ouweneel stelt dat Leviatan een aanduiding is voor drie verschillende aardse rijken: het Assyrische, Babylonische en een onbekend derde rijk.

Lees ook: De Bijbel beter begrijpen: Hoe?!
Lees ook: De Bijbel beter begrijpen: Hoe?!

Monsters

Koert van Bekkum, hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen, sluit zich aan bij de visie van Ouweneel. “Leviatan is een beeld voor een grote, ongrijpbare macht. Er zijn oude oosterse teksten bekend waarin ook gesproken wordt over een oermonster, genaamd Lotan. Het ligt voor de hand dat de Bijbelschrijvers bewust gebruikmaakten van monsters uit verhalen van omliggende culturen, om te laten zien hoe machtig God is.”

God staat er ver boven

Kwade macht

Volgens Van Bekkum staat het oermonster Leviatan, of Lotan, voor een kwade macht die door geen enkel mens te controleren is. “Vers 24 uit Psalm 104 is hierbij het interessants: daar zegt God dat Hij Leviatan heeft gemaakt om met hem te spelen. God staat ver boven dat verschrikkelijke monster waar iedereen bang voor is.”

Niet bang zijn

Wie of wat Leviatan ook geweest is, theologen zijn het over één ding eens: iedere Bijbelschrijver gebruikt Leviatan om aan te tonen dat God het sterkst is. Van Bekkum: “Ook al geloven we misschien niet meer in grote monsters, we kunnen ons nog steeds veel zorgen maken over kwade geestelijke machten in deze wereld. Maar de Bijbel zegt: we hoeven niet bang te zijn, want God is zelfs groter dan Leviatan.”

Tekst: Hester Nagelhout
Beeld: StudioVandaar

--:--