Yolanthe: "Mijn geloof is mijn drive"

Actrice, fotomodel en voetbalvrouw Yolanthe Sneijder-Cabau (29) associeer je bijna automatisch met catwalks, camera's, glitter & glamour. Maar in de EO-documentaire Sex voor 5 euro zien we, in aanloop naar het WK, een heel andere kant: haar grote bezieling om aandacht te vragen voor kinderprostitutie. "Dit had ook míjn leven kunnen zijn."

De avond is gevallen over de zwoele kustplaats Fortaleza, in het noorden van Brazilië. Het is een van de speelsteden voor het WK Voetbal 2014 en geliefd bij (seks)toeristen. Yolanthe zit op de achterbank van een taxi. De camera zoomt in op de chauffeur, die tegen haar zegt: "Je kunt hier net zo makkelijk een jong meisje kopen als een chocolareep." Het enige verschil tussen een piepjonge prostituee en een reep chocola is dat de prijs voor de eerste – gemiddeld vijf euro – nét ietsje hoger ligt.

Extra moeilijk
"Sex voor 5 euro opnemen, was heel heftig en confronterend," vertelt Yolanthe. Met echtgenoot Wesley Sneijder en zijn zoontje woont ze in Istanbul, waar hij voetbalt voor Galatasaray. Maar ze is enkele dagen in Nederland en heeft – tussen besprekingen bij SBS in Amsterdam door – gelukkig veertig minuten tijd voor dit interview. "Als medeoprichter en ambassadeur van stichting Free a Girl (voorheen Stichting Stop Kindermisbruik, red.) maak ik vaker reizen naar landen waar we werken. Wat het nu in Brazilië extra moeilijk maakte, is dat er telkens een camera bij was. Zodra ik leed zie, wil ik handelen. Direct. Maar nu moest ik me steeds inhouden en samen met het team zoveel mogelijk vastleggen voor deze documentaire."

Écht misselijk
Van alle Braziliaanse steden heeft Fortaleza de slechtste reputatie als het om kinderprostitutie gaat. Met het WK Voetbal en later de Olympische Spelen, is het de verwachting dat de vraag naar jonge prostituees sterk zal stijgen als er straks vele duizenden extra toeristen naar Brazilië komen. "Samen met de regisseuse, Margit Baloch, ben ik naar Fortaleza gereisd om 'vraag en aanbod' in kaart te brengen en te onderzoeken wat de mannen drijft die seks hebben met minderjarige kinderen."
De documentaire biedt een beklemmend inkijkje in de even bittere als schimmige wereld van de kinderprostitutie. Ook Yolanthes bezieling om dit fenomeen op de kaart te zetten, komt duidelijk naar voren. "Omdat ik wilde ontdekken hoe het is om in Fortaleza als prostituee te werken, ben ik de straat opgegaan. Dat het heftig zou worden, daar twijfelde ik niet aan. Maar ik had niet verwacht dat ik er écht misselijk van zou worden."

Zij wist hoeveel pijn het doet
In Sex voor 5 euro zie je Yolanthe, gehurkt op de stoep, tussen jonge vrouwen die hun lichaam proberen te verkopen aan passerende weggebruikers. Auto's met felle koplampen rijden af en aan; de bestuurders onderhandelen met de meisjes over de prijs en als ze het eens worden, rijden ze samen weg. Yolanthe zegt aanvankelijk helemaal niets, en kijkt slechts wat er om haar heen gebeurt – maar bepaald niet met de stralende ogen die haar handelsmerk zijn. Uiteindelijk zegt ze tegen de cameravrouw dat ze weg wil. "Ik trok het gewoonweg niet langer," blikt ze terug op die scène. "Het was zó verschrikkelijk wat er om me heen gebeurde. Mijn maag draaide zich letterlijk om. Het deed me denken aan mannen die even bij de Febo een kroket uit de muur trekken, zoals ik later op mijn hotelkamer in een Skypegesprek tegen Wesley zei. Voor vijf euro verwoesten die mannen een heel leven."

Ook meisjes van 12, 13, 14
Voorwaarde voor het filmen in Brazilië was dat minderjarige prostituees te allen tijde buiten beeld moesten blijven. "Wat je in de documentaire dus niet ziet," vervolgt Yolanthe, "is dat er op de tippelzone in Fortaleza ook meisjes van 12, 13, 14 staan – ik heb broertjes en zusjes van die leeftijd! Maar ik zag ze daar aan het werk. Ik voelde me een van hen en realiseerde me: 'Dit had ook míjn leven kunnen zijn!' Mijn geluk is dat ik in een ander land ben opgegroeid dan die meisjes, met meer mogelijkheden dan zij."
Eén vluchtige ontmoeting op diezelfde plek zal Yolanthe niet snel vergeten. "Op een gegeven moment kwam een meisje van een jaar of 14 naar me toe. Ze kende me natuurlijk niet en dacht waarschijnlijk dat ik net begonnen was als prostituee. Zij probeerde me een beetje te troosten, en zei: 'Hier, neem dit, dan heb je straks minder pijn.' Ze wilde me wat drugs geven. Dat ging me door merg en been; zij nam drugs – dat zag ik meer meiden doen – om de pijn te verzachten. Dit jonge meisje weet hoeveel pijn het doet, en wilde mij ervoor behoeden. Nog geen tien minuten later zag ik dat zij een auto instapte en wegreed."

De straffen zijn niet mals
In het land van zon, samba en voetbal is 'gewone' prostitutie niet strafbaar. Maar heb je als Braziliaan of als toerist seks met een minderjarige, dan zijn de straffen – als je wordt gepakt – niet mals. "Je gaat elf jaar de bak in. En geloof me: dat is geen pretje. Zeker niet als de andere gedetineerden ontdekken dat je wegens seks met minderjarigen bent veroordeeld."
Toch zijn er altijd weer mannen die 'de gok' wagen. Wat bezielt hen? Op zoek naar antwoord op die vraag, gaat Yolanthe in Sex voor 5 euro de beruchte gevangenis van Fortaleza in. Wie goed kijkt, merkt dat er op de achtergrond van alles gebeurt. "Je ziet inderdaad bloedende mannen, die met elkaar op de vuist zijn gegaan. Toen we met de filmploeg naar binnen gingen, was ik gelukkig niet bang; de cameravrouw wel. Natuurlijk wist ik wel dat het geen lieverdjes zijn die daar zitten. Bovendien hebben velen al jaren geen vrouw meer gezien." Laat staan een beeldschone brunette.

Behoorlijk kwaad
In de zwaarbewaakte penitentiaire inrichting sprak Yolanthe urenlang met allerlei gedetineerden die veroordeeld zijn voor seks met minderjarigen. De meeste mannen houden – hartstochtelijk en zwaar verongelijkt – vol dat ze volmaakt onschuldig zijn.
Wie de betreffende beelden ziet, merkt dat Yolanthe zich niet opstelt als een journalist, maar haar hart laat spreken – en daar geen moordkuil van maakt. "Dat klopt," reageert ze lachend. "Ik ben gewoon mezelf. Dus je ziet dat ik behoorlijk kwaad word op de veroordeelde pedofielen met wie ik om tafel zit." Haar lach verdwijnt. Ze leunt voorover, en zegt: "Een van hen zei letterlijk tegen me: 'Het interesseert me helemaal niet wat er met kinderen gebeurt; alleen mijn eigen kinderen interesseren me.' Dan denk ik: hoe dúrf je dat te zeggen? Een journalist zou netjes vragen blijven stellen en de antwoorden aanhoren, maar ik werd woedend en kon die man na afloop geen hand geven."

De tranen beginnen te stromen
Haar woede, oog in oog met pedofielen, heeft alles te maken met het feit dat ze zich al jarenlang inzet voor Free a Girl. Yolanthe was pas 21 toen ze de stichting, die een vuist maakt tegen kinderprostitutie, mede oprichtte. "In de afgelopen jaren heb ik diverse van onze zestien projectlanden bezocht. Net als nu in Brazilië sprak ik daarbij heel veel meisjes die in de prostitutie hebben gezeten. Ik zie gewoon aan hen dat het nooit meer helemaal goed komt in hun leven. Gelukkig krijgen ze, als ze intensief worden begeleid, op een dag hun leven weer terug en zie je ze stralen. Ze knokken er keihard voor om iets van de toekomst te maken, bijvoorbeeld door een vak te leren. Maar als je een dag lang met ze optrekt en met hen spreekt, komt er altijd een moment dat ze breken, en de tranen beginnen te stromen. Dat is het trauma, dat diep in hen blijft zitten. Als zo'n veroordeelde gedetineerde dan tegen mij zegt: 'Op een dag zullen ze trouwen en kinderen krijgen; ze komen er heus wel overheen,' denk ik: 'Wie ben jíj om dat te zeggen? Je hebt het leven van zo'n meisje verwoest!' Ik heb echt geprobeerd te begrijpen waarom er zieke geesten zijn die dit met minderjarigen doen. Maar ik snap het gewoon écht niet. Zulke kwetsbare meisjes, waar nog helemaal niks vrouwelijks aan is – geen heupjes, geen borstjes –, daar blijf je toch van af? Onbegrijpelijk waarom kerels het met hen willen doen. Dat vind ik verschrikkelijk. Het maakt me verdrietig, en hier wil ik dus tegen vechten."

Raamloze vensters
Het emotioneel gezien heftigste moment in Fortaleza beleefde Yolanthe toen ze in gesprek ging met de nu 22-jarige Elizabete. Zoals zoveel meisjes groeide ze op in een favela (krottenwijk), waar drugs en armoede vruchtbare voedingsbodems zijn voor kinderprostitutie.
"Voor haar eigen veiligheid sprak ik ergens in een leegstaand pand met haar af," vertelt Yolanthe. Het naargeestige decor – verlaten kamers, puin, raamloze vensters en afbladderende verf – typeert haar leven. "Zij was pas 12 toen ze begon te werken als prostituee. Ze heeft twee kinderen; slechts van de ene weet ze wie de vader is. Sinds een aantal jaren is ze ook actief als drugskoerier. Elizabete wordt gezocht en kan elk moment worden doodgeschoten door een rivaliserende bende. Ik verwachtte dat ze onherkenbaar in beeld zou willen verschijnen, wat we uiteraard hebben aangeboden, maar ze wilde haar verhaal per se voor de camera vertellen. 'Ik denk toch dat ik niet oud word,' zei ze tegen me. 'Dit doe ik voor alle meisjes die jullie hulp nodig hebben.' Dat raakte mij enorm. Wat een groot hart heb je als je uitgerekend dat in zo'n situatie zegt!"

Heel gelovig
Als het om Yolanthes bezieling gaat, brengt zij zelf het geloof ter sprake. "Ik loop er niet zo mee te koop, maar ik ben heel gelovig," zegt ze. "Al sinds ik een klein meisje ben, zit het geloof in mijn hart. Dat is mijn lichtpuntje, mijn houvast en mijn drive in het leven. En ik ben ervan overtuigd dat alles op mijn pad komt met een reden, dus ook het feit dat ik nu al zoveel jaren intensief betrokken ben bij de strijd tegen kinderprostitutie."
Toen ze 21 was, vertelde iemand haar aangrijpende verhalen over kinderprostitutie in Azië. Yolanthe kon het bijna niet geloven. "Korte tijd later ben ik erheen gegaan om te zien of het allemaal wel klopte. Wat ik daar zag, was zelfs nog ergers dan ik me had voorgesteld. Die kleine, in-smerige hokjes, met een slot op de deur, waarin jonge meisjes dag in dag uit klant na klant moesten afwerken... Het was de hel op aarde, voor hen. Eenmaal thuis, wist ik: hier ga ik me voor inzetten; het is van Bovenaf geleid dat ik hiermee ben geconfronteerd."
Deed ze voorheen allerlei losse dingen voor goede doelen – zoals een lintje doorknippen voor Kika, een toespraakje voor War Child –, nu wilde ze al haar krachten bundelen voor dit ene doel: kinderprostitutie bestrijden.
"Ik heb mijn bekendheid ook gekregen om daar iets goeds mee te doen," zegt ze over die keuze. "Fotoshoots, acteerwerk: leuk allemaal, maar er moet een groter doel dan dit in het leven zijn. Wat kan ik met mijn bekendheid bereiken? Ik kwam terug uit Azië, en zei tegen mezelf: 'Oké, koste wat het kost, hier ga ik mijn schouders onder zetten – ik wil kindermisbruik stoppen.'"

Een druppel op de gloeiende plaat?
Yolanthe weet als geen ander dat kinderprostitutie een wijdverbreid en lastig te bestrijden probleem is. Maar noem de hulp aan meisjes in Brazilië en zoveel andere landen geen 'druppel op een gloeiende plaat' – dan heb je aan haar echt een verkeerde. "Die druppel zou jóuw dochter zijn! Zeg je het dan ook? Ik vind het niet eerlijk als mensen zo praten. Liever red ik die ene druppel – dat is een heel leven! – dan dat ik doe alsof er niets gebeurt met deze meisjes. Ik weiger weg te kijken."
Hoe God deze schrijnende problematiek beoordeelt? Yolanthe denkt een paar seconden na, en zegt dan: "Ik geloof dat alles in ons leven een soort test is. Hoe gaan we met elkaar om? Wat doen we met alle mogelijkheden en capaciteiten die we hebben gekregen? Zijn we vooral met onszelf bezig, zodat ons leventje zo prettig mogelijk is? Of hebben we ook oog voor een ander? Daar kijkt God vooral naar, denk ik." Met een brede glimlach: "Begrijp me goed: mijn leven is ook niet perfect; ik ben niet altijd even aardig en zeg soms dingen waarvan ik later spijt heb. Jij en ik, wij zijn allemaal mensen en maken fouten. Maar er zijn fouten en heel erge fouten. Kinderprostitutie is heel erg fout." Peinzend: "Als jij vijf kinderen hebt en die doen elkaar vreselijke dingen aan, dan brandt je hart en huil je vanbinnen. Als je bedenkt dat God, de Vader, ziet wat wij elkaar op aarde aandoen... dan kun je begrijpen hoe het voor Hem moet voelen."

Dit artikel verscheen eerder in Visie
Tekst: Gert-Jan Schaap