Abraham een geloofsheld? Laten we liever kijken naar het slachtoffer, Isaak

Vorige week publiceerden we een aflevering uit de blogserie van Rob Bell over Abraham en het bijna offeren van zijn zoon Isaak. Lezeres Marthe wil toch een scherpe kanttekening zetten bij de uitleg van het verhaal. 

Abraham kennen wij als de grote en vrome aartsvader, een geweldenaar en herdersvorst. Geprezen en geacht door jood, moslim en christen. Maar het is ook een echt alfa-mannetje op de apenrots: hij was niet te beroerd om zijn eigen hachje te redden door zijn vrouw te verkwanselen aan de Farao en later aan Abimelech, de vorst van Gerar. In beide gevallen werd hij namelijk niet gedood door te zeggen dat zijn vrouw zijn zus was. 

Hij stuurde ook zijn oudste zoon Ismaël met zijn moeder Hagar, de tweede vrouw van Abraham, de woestijn in zonder voldoende proviand, water en zonder begeleiding. Eigenlijk gingen ze een zekere dood tegemoet. Ze vinden, goddank, een oase met een put waar ze zich waarschijnlijk vestigden en waar Ismaël een boogschutter/jager wordt.

En vervolgens is die grote Abraham ook nog bereid zijn tweede zoon te offeren. Hij bindt hem vast en merkt dan een ram op in de struiken. In het verhaal staat God als initiator tot dit wrede gebeuren.

Voor zijn leven getraumatiseerd

Abraham gaat alleen terug. Isaak is misschien wel in volledige vertwijfeling en angst weggevlucht van zijn ‘liefhebbende vader’, die bereid is hem op te offeren. Is dit kind niet voor zijn leven diep getraumatiseerd? Vluchtte hij naar zijn halfbroer misschien, of naar de put die ooit door Hagar Lachai Roï (‘Levende die mij ziet’) genoemd werd, waar hij zich veilig kon wanen voor die vader. 

Hoe diep getraumatiseerd moet die jongen zijn geweest? De praktisch enige activiteit die nog van hem wordt genoemd is dat hij het veld in ging om te mijmeren …  En even verder begraaft hij, samen met zijn halfbroer hun beider vader als die dood is gegaan.
En hoe zat het met de moeder, die dit kind had gebaard? Uit het verhaal blijkt, dat Abraham niet meer bij haar ging wonen, hij vestigde zich in Berseba. Sara kon hem waarschijnlijk niet meer verdragen in haar wanhoop en verlies. 

Solidair met de slachtoffers

Ik werkte vele jaren als levensbeschouwelijk counselor bij de Stichting VPSG in Haarlem en ontmoette daar mensen als Isaak: zwaar en voor hun leven getekend door seksueel misbruik en geweld door vaders, grootvaders, priesters, dominees, ouderlingen. Zij offerden kinderen op het altaar van hun hun eigen egoïsme en lusten. Maar al te vaak beriepen de daders zich op goddelijke opdracht en goedkeuring. Men wist ervan en het werd toegedekt: de laatste tijd staan de kranten er vol mee. 

Nog steeds worden er kinderen – net als Isaak- geofferd en daders ontspringen nog al te vaak de dans. Hoe mooi dominees en priesters het verhaal Abraham ons ook door de strot willen duwen, ook Rob Bell, ik verwerp deze goddelijke opdrachten en goedkeuringen. Ik verwerp dit godsbeeld uit de grond van mijn hart. En ik ben solidair met de slachtoffers die geofferd worden tot meerdere eer en glorie van hun vaders en hun goden. Hun diepe trauma’s voeren maar al te vaak tot zelfdoding of tot leven in de woestijn.

In plaats van die verheerlijking van de grote Abraham, hoop ik dat er ook eens wordt gekeken naar de Isaaks, de slachtoffers.