Baudet verlangt naar God: een vaderfiguur die onze Westerse wil tot leven wakker roept…

'Ik heb in het hart van de schepping een leemte ontdekt waar God, als Hij bestaat, mooi in zou passen, maar helaas is het niet zo dat het geloof begint waar het verstand ophoudt.'

Deze woorden van de schrijver Frans Kellendonk gaan over een diepgevoeld gemis. De zin, uit het essay Beeld en gelijkenis, wordt nogal eens aangehaald. Kennelijk wordt deze ervaring en het betreurde onvermogen tot geloven herkend.

Het afscheid van kerk en geloof blijkt niet enkel een bevrijdingsverhaal. Wat bindt die losse individuen nog? Kunnen ze nog een gemeenschap vormen? Soms lijkt het erop dat ieder voor zich het eigen gewin najaagt, en allen enkel verenigd zijn in de afkeer van een gezamenlijk geloof.

Wakende vaderfiguur

Dit nostalgische verlangen, door scepsis getemperd, komt ook naar voren in wat de schrijver en politicus Thierry Baudet onlangs in een boekbespreking schreef. Om onze samenleving voor uiteenvallen te behoeden is het misschien wel noodzakelijk, schreef hij, dat we het idee hebben dat we deel uitmaken van een groter plan en dat er een vaderfiguur is die over ons waakt. Want iedereen schiet tekort. 'Maar in de wetenschappelijke wereld van vandaag is het niet langer houdbaar om ons opnieuw over te geven aan een leven in geborgenheid dat rust op een geloofssprong. Dit is de tragedie die ons is overkomen.'

Het is een klacht die voortkomt uit de beleving van de verhouding tussen aarde en hemel als gescheiden. Dan is er een hemelse, dan wel aardse figuur nodig om de kloof zo niet te dichten, dan toch te overbruggen. Bij Kellendonk en Baudet moet die desnoods verzonnen worden.

Een niet-gescheiden hemel en aarde

Maar natuurlijk is het niet zo dat het geloof begint, waar het verstand ophoudt. Gelukkig maar. De vaderfiguur waar Baudet op zinspeelt, moet onze beschaving revitaliseren en de Westerse wil tot leven wakker roepen. Dit soort verbeelding kan misschien maar beter niet aan de macht komen.

Het evangelie verkondigt juist het niet-gescheiden zijn van hemel en aarde. Hemelvaart is geen afscheid; de mensen van de Weg gaan verder, zij zullen handelen in Jezus’ naam.

Iets van ontzag voor de Aanwezige schemert door bij Frans Kellendonk waar hij aarzelend bekent:

'Intussen voegt ieder verhaal dat ik schrijf zich ongemerkt naar de ritus van de éne, heilige, katholieke en apostolische Kerk, zoals ik die jarenlang minstens eenmaal per week heb meebeleefd. Hersenspoeling? Ik denk liever dat ik, een ongelovige, toch Gods werk doe, dat ik Zijn blinde handlanger ben en door mijn werk mezelf schep naar Zijn beeld en gelijkenis, zoals Hij zichzelf schept door mij.'

Een gelovige was hij niet, maar hij kwam niet onder het besef uit dat God ook door hem heen zou kunnen werken. God leek uit het zicht verdwenen, maar hij liet de mogelijkheid open dat God aan hem vooraf ging.­

Kees de Groot is universitair docent aan de Tilburg School of Catholic Theology en redacteur van Religie en Samenleving