Breinprofessor Erik Scherder gaat op zoek naar mensen met veerkracht

Erik: “Ik ben bang om dood te gaan en zou het liefst 130 worden. Waar ik dus het meest tegenop zag bij het maken van dit programma, was het moment dat we naar een hospice zouden gaan. Ik was verbaasd toen ik ervaarde hoe prettig de sfeer er was – ondanks het feit dat alle mensen daar stervende zijn.

Ik sprak mensen die nog maar een paar dagen, weken of maanden te leven hadden

Aan het eind van de dag dacht ik: wat is het toch prachtig werk wat die mensen doen. Dit weten niet veel mensen, maar in zo’n hospice kun je krijgen wat je wilt. Wil je een kroket midden in de nacht? Dan krijg je een kroket midden in de nacht. Die bereidheid van het personeel om te dienen, gaf een heel fijne sfeer. Tegelijkertijd sprak ik daar mensen die nog maar dagen, weken of hooguit een paar maanden te leven hadden.”

Een kaartspel

“Een moment wat me echt bijgebleven is, was het moment dat we afscheid namen van de man die we hadden geïnterviewd daar. Toen we de tweede keer in de hospice kwamen, was de dochter van deze man er ook. Ze vertelde ons dat het niet goed ging met haar vader, maar dat hij het leuk zou vinden om ons nog een keer te zien. Toen we zijn kamer binnenstapten, zat hij daar gewoon op de rand van zijn bed, een kaartspel te doen met zijn kinderen. Ik vond het te gek voor woorden dat hij daar nog de kracht voor had. Een paar dagen later overleed hij.”

Lessen in relativeren

“Ik heb van alles geleerd van het programma – vooral dat ik minder reden heb om te tobben.” Erik lacht. “Het relativeert enorm. Ik tob al om de vlieg op de muur, maar als ik dat nu vergelijk met die man, denk ik: waar zeur ik over? Hij was nog maar 61 toen hij overleed – zeven jaar jonger dan ik. Doordat ik heb mogen zien hoe mensen zich door hun eigen problemen heen knokken, ben ik aan het denken gezet. Want als je de verhalen hoort, kan je bijna niet anders dan nadenken hoe jij het in diezelfde situatie zou doen. Ik denk dat ik er zelf geen bal van terecht zou brengen.”

Het zien van die dankbaarheid, gaf me een hernieuwde gedachte: zo kan het ook

‘Zo kan het ook’

“Het mooie aan al die mensen en hun verhalen is dat je er ook moed uit kan putten. Aan het bed van de stervende man merkte ik dat het niet (alleen maar) doodsangst was wat die man uitstraalde, maar ook heel veel dankbaarheid. Hij had mijn leeftijd nog niet eens gehaald en had een flink bewogen leven geleid, waarin hij in zijn eentje zijn kinderen opvoedde. Maar dat maakte niet uit: hij keek met dankbaarheid terug. Het zien van die dankbaarheid, terwijl hij een kaartspelletje deed met zijn kinderen – die helemaal gek op hem waren – gaf me een hernieuwde gedachte: zo kan het ook.”

Verhalen van veerkracht

“Er waren zoveel mensen die ik sprak waar ik zo’n enorme bewondering voor heb gekregen. Zo was er een jongen – een voormalig surfer – die met een dwarslaesie heeft leren leven. Hij heeft niet opgegeven en (wind)surft nog steeds, alleen nu anders. Voor die aflevering gingen we naar het strand. Daar trokken we allebei een wetsuit aan en hij had een surfplank met een speciaal stoeltje erop. Hij vloog er vandoor en ik holde erachteraan, in mijn wetsuit, dwars door de Noordzee. Zó bijzonder was dat! Het was prachtig om te zien hoe die jongen letterlijk door de lucht vloog met z’n dwarslaesie.

Ze is zó positief en straalt een en al goedheid uit

Er was ook een meisje dat – niet door te veel te eten, maar door een erfelijke mutatie – enorm overgewicht heeft. Ze wordt door iedereen aangekeken alsof ze een vraatzucht van jewelste heeft. Zelfs haar moeder – een slanke vrouw – wordt beschuldigend aangekeken, zo van: zit jij je dochter vol te proppen? Wat ik zo ontzettend knap vind, is dat dat meisje zo enorm positief is. Natuurlijk heeft ze het er moeilijk mee gehad, maar nu heeft ze allemaal vriendinnen om haar nek hangen en straalt ze een en al goedheid uit. Ik vind dat echt bewonderingswaardig.

In alle verhalen zit zoveel positiviteit en veerkracht. Tegelijkertijd is het heus niet zo dat iedereen van enthousiasme over het scherm rent. Dat maakt het juist zo leuk: het gaat over de kern van het menszijn en hoe mensen zich door de dagelijkse worstelingen heen slaan. Daardoor komt het dichtbij, want ook jij en ik liggen wakker, maken ons zorgen en hebben angsten.”

De helden

“Het programma heet ‘Erik Scherder laat zich niet kisten’. Daardoor klinkt het alsof het om mij gaat, maar dat is helemaal niet zo. Het zijn die mensen die zich niet laten kisten. Dat is juist het knappe. Zíj zijn de helden, niet ik. Zij geven antwoord op de vraag: wat betekent het om veerkrachtig te zijn? En ik denk dat je daar moed uit kan putten, zodat je misschien zult zien: ik kan het ook.”

'Erik Scherder laat zich niet kisten, vanaf donderdag 27 februari om 22.15 uur op NPO 2.

Lees ook: Roos Schlikker over ‘De laatste 24 uur’