ChatGPT in het onderwijs: hoe zet je het in?

Waarschijnlijk ga je ervan uit dat de bovenstaande tekst is geschreven door een journalist, die met een kopje koffie achter een bureau zit te werken, maar nee, dit is het werk van een computer. Het programma ChatGPT om precies te zijn. Geef je deze chatbot een opdracht, dan stelt hij in luttele seconden een tekst voor je op. Deze nieuwe vorm van kunstmatige intelligentie doet sinds afgelopen november snel de ronde over het internet en blijft ook onder scholieren niet onopgemerkt. Een programma dat je essays voor je schrijft én zonder problemen door de plagiaatcontrole komt, welke leerling droomt daar niet van?

Voor docenten en ouders is het echter vooral een bron van zorg. Leren kinderen nog wel iets als computers al hun opdrachten voor hen maken? Lesgeven in een tijdperk waarin leerlingen dit soort middelen tot hun beschikking hebben vereist een creatieve aanpak. Eén van de leraren die zich daarmee bezighoudt is Joost van Oort, geschiedenisdocent aan het Montessori College in Nijmegen.

Niet zaligmakend

Joost kwam ChatGPT tegen toen het programma eind november meer bekendheid begon te winnen. “In eerste instantie keek ik er niet per se als leraar naar, maar als nieuwsgierig persoon. Ik dacht: wat tof, dat dit allemaal kan.” Daarna verplaatste hij zich in de gemiddelde leerling van rond de vijftien jaar. “Dan is het als de kip met gouden eieren. Die maakt alle verslagen voor je en je hoeft zelf niets meer te doen.”

Dat wekte bij hem ook zorgen op. Joost begon te testen wat de chatbot voor huiswerk zou kunnen betekenen door hem geschiedenisvragen voor te leggen. “Ik begon ermee te stoeien en zag al snel dat het programma soms wel heel erg aan de oppervlakte bleef of verkeerde verbanden legde. Omdat ik kennis van het vak heb, zag ik al snel wat hij niet goed deed. Leerlingen hebben die kennis niet altijd.”

Je moet het niet allemaal voor waarheid aannemen

Tijdens een dagopening vroeg hij rond in zijn klas of ze al bekend waren met dit nieuwe technologische snufje. “Zoiets gaat als een lopend vuurtje rond. Sommigen kenden het al, bijvoorbeeld van YouTube-video’s met titels als ‘Dit is het einde van huiswerk’. “ Daarbij liet Joost ook direct de nadelen van ChatGPT zien. “We vroegen hem een samenvatting te geven van de film Shrek. Die klopte van geen kant, dat was een aanknopingspunt om te vertellen: dit is niet zaligmakend. ‘Denk aan Shrek’ is hier inmiddels een gevleugelde uitspraak geworden als kinderen met ChatGPT bezig gaan. Dat wil zeggen, je moet het niet allemaal voor waarheid aannemen.”

Daar zit voor hem de kern: het programma kan nuttig zijn, maar je moet ervoor waken om alle antwoorden die het geeft niet klakkeloos over te nemen. “Mijn spookbeeld is dat we luie mensen worden die gedachteloos consumeren, zoals in de film Wall-E. Daarin doen robotjes al het werk en liggen mensen de hele dag in hun stoel met een milkshake en een schermpje voor hun gezicht.”

Kansen

Toch ziet Joost ook veel mogelijkheden het betrekken van ChatGPT bij het onderwijs. “Eén van de belangrijkste onderdelen van het vak Geschiedenis is kritisch leren omgaan met informatie die je krijgt. Dat is een belangrijke vaardigheid. Dit is dé hype van de 21e eeuw en die kan ik inzetten om oeroude dingen te oefenen.”

Hij besloot het om te draaien. In plaats van de leerlingen te vragen een verslag te schrijven laat hij dat nu door ChatGPT doen. Kinderen moeten de verslagen vervolgens beoordelen: wat klopt er wel en niet en welke informatie ontbreekt? “Ik probeer ze uit te dagen: ‘het is supertof wat zo’n programma allemaal kan, maar jij bent slimmer.’ Laat maar zien dat je boven AI (kunstmatige intelligentie) staat. Daardoor komen ze in een kritische modus. Ik laat de chatbot een essay maken en leerlingen gaan daar met een rode pen doorheen. Ze komen óf met een nieuwe versie óf met een volledig geredigeerd verslag. Tijdens een mondeling gaan we dan in gesprek over wat ze hebben geleerd over het onderwerp, deze tool, en hoe je over het algemeen kritisch met informatie omgaat. Dan wordt het een hele betekenisvolle opdracht.”

Meer artikelen lezen over opvoeding en gezin?

Meld je hier aan voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief!

Voornaam

Voornaam

E-mailadres

E-mailadres

Inschrijven

Lees onze privacyverklaring.

Betekenisvolle werkvormen

ChatGPT betrekken bij je onderwijs heeft meer zin dan het negeren of het gebruik ervan bestraffen, vindt Joost. “Je kunt er geen aandacht aan besteden, maar dat is echt wegkijken. Je wéét dat het gebruikt gaat worden. Het kat-en-muisspel aangaan moet je volgens mij ook niet willen. Er is alweer software die kan checken in hoeverre iets door ChatGPT geschreven is, maar dadelijk komt versie vier, en als ik de verhalen mag geloven is die qua rekenkracht nog duizend keer sneller. Je kunt beter accepteren dat het er is en op zoek gaan naar betekenisvolle werkvormen.”

Om daarmee aan de slag te gaan hoef je heus niet al te veel technische kennis te hebben. “Ik ben ook niet heel digitaal onderlegd, dat is niet nodig om met deze tool te kunnen werken. Het gaat erom hoe je informatie invoert, dus ik denk dat je als docent vooral de vraag moet stellen: op welke manier gaan leerlingen voor mijn vak aan de slag met informatie? Dan kom je er al snel achter waar ChatGPT een bedreiging is en waar het juist een kans biedt. Daarnaast moet je ontdekken welke invloed het nu direct heeft op de opdrachten en toetsen die je geeft en hoe je dat kunt ondervangen. Het is leuk om daarmee te gaan stoeien samen met vakgenoten of leerlingen.”

Tips voor docenten van Joost

• Ga het gesprek aan met je collega’s en leerlingen.
• Wees niet te bang voor ChatGPT, de kans is groot dat je leerlingen het al kennen.
• Bedenk wat deze ontwikkeling voor jouw vak betekent, welke bedreiging het vormt, maar vooral welke kansen het biedt.

Tips voor ouders

Ook als ouder kan het zoeken zijn naar welke regels je opstelt voor je kind rondom het gebruik van dit programma. ChatGPT geeft zelf een aantal tips:

• Moedig je tiener aan om ChatGPT te gebruiken als hulpmiddel, niet als vervanging. Het kan een nuttig middel zijn om vragen te stellen en extra uitleg te krijgen over moeilijke concepten. Het is alleen niet bedoeld als vervanging voor het zelfstandig leren en werken aan huiswerkopdrachten.
• Stel vragen en bespreek antwoorden. Als je kind ChatGPT gebruikt om antwoorden te vinden, neem dan de tijd om de antwoorden te bespreken en eventuele misvattingen of vragen te verduidelijken. Door vragen te stellen, kun je je kind helpen om dieper na te denken over het onderwerp en kritisch te denken.
• Benadruk kritisch denken. Moedig je tiener aan om kritische denkvaardigheden te gebruiken bij het gebruik van ChatGPT. Herinner hem/haar eraan om de betrouwbaarheid van de informatie die ze vinden in overweging te nemen, te zoeken naar alternatieve gezichtspunten en open te staan voor het veranderen van zijn of haar perspectief op basis van nieuwe informatie.