De Korte: ‘Domme vooroordelen en een geschonken waarheid’

De oproep van Jezus om één te zijn, is de drijfveer van Gerardus Johannes Nicolaas de Korte (1955) om de oecumene te zoeken. „De scheuren in de christelijke gemeenschap laten zien dat we ontrouw zijn aan het woord van Jezus.“ Hij vindt het „heel jammer“ dat sommige protestanten spreken over ‘christenen’ èn ‘katholieken’. „Ik denk dat dat aan onkunde ligt. Je komt daarmee echt in de sfeer van ‘papen’, ‘ketters’ en ‘scheurmakers’. Dat is toch niet meer de toon waarop we elkaar benaderen?“

Minderheid
„Oecumenische ontmoeting is alleen dan goed en vruchtbaar als deelnemers beseffen dat hun rechtvaardiging allemaal door hetzelfde bloed moet gebeuren. Die wetenschap maakt mijn houding naar andere christenen milder.“ Voor wie bang is dat het woord oecumene tot een verwaterend geloof leidt: „Ik heb mij met mijn priesterwijding voorgenomen geen andere wetenschap te verkondigen dan de gekruisigde Jezus Christus (1 Kor. 2 vers 2). Gods verzoenende liefde, zichtbaar in de zelfgave van Christus tot het einde toe.“

Celibaat
Ook een rooms-katholiek priester weet van zelfgave. Toen De Korte in 1987 tot priester gewijd werd, beloofde hij voortaan celibatair te leven. „Dat is een offer. Het celibaat heeft een godsdienstige grond, het dienen van het koninkrijk van Jezus. Bijkomend voordeel is dat je meer tijd beschikbaar hebt voor het kerkelijk werk.“ Het curriculum van De Korte toont dat aan: Na zijn priesterwijding werd hij pastor van de St-Catharinakathedraal in Utrecht en tegelijkertijd kreeg hij van kardinaal Simonis een studieopdracht voor een promotie-onderzoek. Dr. De Korte is sinds 1999 deken van Salland en vanaf vorig jaar hulpbisschop van het aartsbisdom Utrecht.
Maar is die zee van tijd die bij het celibaat hoort alleen een voordeel? De Korte: „Vaak verval je in verdedigingen van het celibataire leven. Ik hoef niet te ontkennen dat het soms ook eenzaam en moeilijk is. Daarom zou het een te smalle basis zijn als het celibaat alleen een kwestie van ‘meer tijd hebben’ was. In geloof is celibaat ook een geschenk waardoor je kracht voor toewijding krijgt.“

Geloofwaardig
De kerkelijke verdeeldheid tast volgens de Korte de geloofwaardigheid van de kerk naar de wereld aan. „Hoe kunnen wij geloofwaardig de wereld tegemoet treden als we elkaar onderling bestrijden? Daarom wil ik een getuigenis geven van wat ik als katholiek priester geloof en wat de leer van de Katholieke Kerk is.“ Ook dit was voor hem een motief om de briefwisseling met ds. Hegger in Visie te starten.

Zou u blij zijn als ds. Hegger weer terugkwam in de Rooms-Katholieke Kerk?
„Ja, heel diep in mijn hart ben ik blij als ook protestanten de Rooms-Katholieke Kerk weer ontdekken. Ik heb ds. Hegger leren kennen als een zo intens vrome man, dat ik me realiseer hoeveel hij voor de Katholieke Kerk zou kunnen betekenen.
Naast theologische verschillen moeten we echter ook het verschil in ‘nestgeur’ niet onderschatten. De oecumene wordt namelijk niet zozeer bemoeilijkt door theologische kwesties, die vooral voor de fijnproevers zijn. Veel breder ervaren de gelovigen scheiding door moeilijk onder woorden te brengen culturele verschillen.“

We hebben met uw bijdragen dus eigenlijk nog geen kennis gemaakt met de katholieke leer zoals die zich ook in de hoofden van katholieken afspeelt?
„Dat is spannend. Er zit een spanning tussen de leer van de kerk en het beleefde geloof. Als priester heb ik aangegeven wat ik persoonlijk geloof, maar ook zicht willen geven op enkele katholieke theologische noties. Daarmee zeg ik niet dat de vijf miljoen katholieken in Nederland hetzelfde geloven. Vroeger kregen zij tijdens de heilige mis en het godsdienstonderricht op school kennis van het geloof. Men viert nu veelal de eucharistie niet meer mee en daardoor neemt de kennis van het Woord snel af. Dat maakt me bezorgd. Ook het zelfstandig lezen uit de Bijbel is onder katholieken veel minder gemeengoed dan in protestantse kring. De laatste vijftig jaar hameren de bisschoppen er echter op dat wel te doen. Maar in de hedendaagse cultuur is dat moeilijk.“

Hebben protestanten dat vòòr op katholieken? Vanouds hamerde men er daar op dat je persoonlijk de Bijbel moest lezen en Christus kennen.
„Het is noodzakelijk om een persoonlijk geloof te hebben, maar tegelijk geloof je nooit individueel. Daarom voelt een meelevende katholiek zich sterk betrokken op de parochie en op de wereldwijde kerk. In de Katholieke Kerk is meer een saamhorigheidsgevoel. Ik denk dat katholieken langer bij elkaar blijven vanuit dat sterke kerkbesef, terwijl men in protestantse kringen met veel meer gemak scheurt. Tegelijkertijd hebben veel katholieken de kerk de afgelopen vijftig jaar wel vaarwel gezegd en was er veel onderlinge polarisatie. Ook zijn in Nederland veel leden gewoon vervreemd en weg gegaan. Daarnaast is er een groep die het ook niet met alles in de kerk eens is. Zij realiseren zich echter dat hun kerk niet alleen van de bisschoppen is, maar ook van alle gedoopten. Tot een scheuring is het dan ook niet gekomen.“

U en ds. Hegger hebben elkaar gevonden in Christus. Daaruit volgt de ‘oecumene van het hart’. Welke uitdagingen ziet u nog in een verder gesprek?
„Voor mensen die intellectueel met het geloof bezig zijn, blijft de waarheidsvraag rond bepaalde thema’s natuurlijk staan. Maar de gemiddelde kerkganger houdt zich niet bezig met een thema als transsubstantiatie. Veel meer gaat het hem om de betekenis van de eucharistie of het avondmaal in zijn persoonlijk leven. En of hij met zijn dankbaarheid bij de Heer terecht kan. Geschoolde gelovigen, zoals priesters en dominees, blijven ondertussen bezig met de vraag hoe wij het meest recht doen aan Gods Woord. Bijvoorbeeld met de vraag: „Is Christus blijvend aanwezig in de gaven van de eucharistie?“ ‘Ja’, zegt de katholiek en hij huivert als hij hoort dat protestanten het restant van het avondmaalsbrood aan de eenden voeren.“

U en ds. Hegger kunnen qua kennis op gelijk niveau praten. Heeft u nu nooit het idee: Waarom kan ik Hegger niet overtuigen?
„De waarheid is altijd groter dan wij als individuele gelovigen kunnen bevatten. God is de waarheid en groter dan ik zelf ben. Daarom denk ik dat theologische gesprekken over bijvoorbeeld de eucharistie door moeten gaan om dichter bij de waarheid te komen. Katholieken en protestanten kunnen theologisch en spiritueel van elkaar leren. Voor je daar aan kunt beginnen, moet je elkaar eerst herkend hebben als iemand die door Christus aanvaard is. Oecumene is geen koekoek-eenzang, maar wel verbondenheid op het fundament.“

Dus zelfs als u na die herkenning een theologisch debat gaat voeren, doet u dat uit liefde voor Christus?
„Dat moet uiteindelijk de drijfveer zijn. Het heeft geen zin theologische disputen te houden om je eigen gelijk te laten gloriëren. Het menselijk element van wie intellectueel de sterkste is, kan helaas in het debat meespelen. Uiteindelijk moet het gaan om de vraag hoe wij het getuigenis van Christus beter kunnen begrijpen en doen weerklinken.“

Als de leek uw en ds. Heggers kennis nu ook eens had. Zou massale oecumene dan dichterbij komen, of ligt het ook aan uw beider karakter?
„Gebrek aan kennis is een belangrijke oorzaak van verdeeldheid. Maar ook al heb je kennis van elkaar, dan betekent dat nog niet dat die oecumene er gelijk is. Wel behoedt het voor domme vooroordelen. Katholieken en protestanten spreken over de waarheid vanuit de Schrift. De waarheid in Christus is een geschonken waarheid. In het theologisch gesprek kun je uitwisselen, verhelderen en naar eenheid zoeken. We kijken toch zeker als christenen teleurgesteld terug op de lange periode waarbij we vanuit loopgraven ten opzichte van elkaar de waarheid koesterden?
Overigens heb ik de indruk dat in delen van de hedendaagse kerken uit de Reformatie geloofservaring tegenover geloofsleer wordt geplaatst. Het dogma verdwijnt dan op de achtergrond en de geloofservaring krijgt alle aandacht. In een evenwichtig geloof worden geloofsleer en geloofservaring niet tegen elkaar uitgespeeld. Een mens heeft gevoelens, maar ook het vermogen om na te denken en conclusies te trekken.“

Binnen het protestantisme leeft de overtuiging dat het in de Katholieke Kerk moeilijker is om zicht op Christus te hebben, door al het uiterlijk vertoon en de persoon van Maria.
„Ik ben in een goed katholiek gezin opgevoed en heb veel in de Bijbel gelezen. Ik leerde Christus kennen door Zijn Woord. Ook het katholieke geloof is een relationeel geloof. Iedere katholiek kan Christus ontmoeten in het Woord en in de sacramenten, heel bijzonder in het sacrament van de eucharistie. Uiterlijk vertoon en de aandacht voor Maria staan dat niet in de weg. Natuurlijk zijn er binnen de Katholieke Kerk van Nederland ook vrijzinnige tendensen, die het Christusgetuigenis verzwakken. Als het gaat om de oecumenische ontmoeting van katholieken en protestanten mogen wij eerst zoeken naar wat gemeenschappelijk is. Verschillen in nestgeur en theologische visie moeten wij niet ontkennen. Maar wat ons bindt, is sterker dan wat ons verdeelt. Dat beschouw ik als een groot geschenk van de Heilige Geest.“