De kunst van het genieten

Dr. André F. Troost is dominee, dichter en schrijver. In zijn jongste boek Praten met Prediker komt hij vanzelf bij het thema genieten terecht. ‘Prediker, ik dank je!’ roept hij aan het eind van zijn boek uit. “Ik dank je voor de les die je me leerde: mijn Schepper te gedenken, het leven te genieten en zo eindelijk een christen, een mens-van-God te zijn!”

Genieten en christen-zijn, dat ligt dus dicht bij elkaar. Dat erkent ook Ben Tiggelaar, onze tweede genietdeskundige. Als onderzoeker, trainer en publicist schreef hij verschillende managementboeken. Zijn jongste boek heet Dromen, Durven, Doen en wordt in commentaren een verademing op de geluksmarkt genoemd. De één dominee en dichter, de ander een christelijke managementdeskundige, die vooral in de seculiere markt zijn sporen heeft verdiend. Wat is genieten voor hen?

Maakbaar

“Ik hoop niet dat je ons tegenover elkaar zult plaatsen,” begint Ben Tiggelaar, “want ik denk dat André Troost en ik juist ook veel raakvlakken zullen hebben.” Zo op het eerste gezicht verwacht je inderdaad totaal verschillende visies op genieten. Troost komt er in zijn gesprek met Prediker achter dat alles in het leven lucht en leegte is. Streven naar veel rijkdom, kennis en macht maakt je niet veel gelukkiger. Troost: “Prediker zegt over genieten eigenlijk alleen maar dat je het moet doen. Prediker ziet het genot als een gave van God. Laat je niet wijsmaken dat je alleen maar gelukkig wordt als je grootse dingen onderneemt, parken aanlegt en steden bouwt. Nee, geluk is – heel simpel – dat je geniet van de kleine dingen, de mensen om je heen, van eten en drinken en het werk dat je doen mag.”

Als je de titels van de boeken van Ben Tiggelaar bekijkt, lijkt het alsof geluk wel te maken heeft met het najagen van je dromen. Is dat niet strijdig met wat Prediker beweert? Tiggelaar: “Nee, dat denk ik niet. Als je mijn boeken leest, zul je zien dat het geen zweverige zelfhulpboeken zijn, die alle geluk van de wereld beloven. De dromen die je hebt, hoeven niet direct heel grote dingen te zijn. Het kan zijn dat je elke ochtend bijbelstudie wilt gaan doen, of dat je jezelf voorneemt minder hard te rijden op de snelweg. Mijn boeken gaan ook over kleine alledaagse gedragingen, die de kwaliteit van leven kunnen verbeteren. Genieten is voor mij: dankbaar zijn voor alle dingen die je worden gegeven. Dat kunnen ook lastige omstandigheden zijn, of een moeilijk project dat op je weg komt. Het bijzondere is, dat je van deze omstandigheden kunt leren. Dat is een bijzondere manier van genieten.”

Kortetermijngenieten

Hoe genieten wij vandaag de dag, en hoe kijken onze deskundigen daar tegenaan? Troost: “Soms vraag ik me af of er nog wel wordt genoten tegenwoordig. Inderdaad, de kranten staan bol van de advertenties die je weglokken naar exotische stranden. Maar het is nog maar de vraag of het grote genieten te maken heeft met een vliegticket.”

Tiggelaar: “Je ziet de jacht naar het geluk. Mensen zijn gericht op kortetermijngeluk en willen zichzelf continu bewijzen. Je bent dan nooit tevreden, en wilt altijd doorgroeien. Dat zorgt voor een enorme onrust, en aan werkelijk genieten kom je zo niet toe. We mogen absoluut onze talenten ontplooien, maar het moet niet alleen ter ere van jezelf zijn.” Tiggelaar vervolgt: “Het grappige is dat veel mensen denken dat bepaalde dingen echt voor genot zorgen. Maar de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman stelde vast dat dingen als meer geld verdienen, in een zonnig land wonen, gezond blijven of de best mogelijke opleiding volgen, helemaal geen langdurig genot opleveren! Vaak zorgen deze dingen hooguit voor een tijdelijke opkikker, die meestal niet langer dan drie maanden duurt.

Troost ziet ook dat kortetermijngenieten, dat alleen maar op zichzelf gericht is. “Het genot dat met God verbonden is, reikt hoger en gaat dieper. Hedonistisch genieten is oppervlakkig en tipt alleen vluchtig aan de buitenkant. Genieten zoals ik dat zie in Bijbels licht, is oneindig veel subtieler. Laat ik een heel extreem voorbeeld geven. Hedonisme ziet de dood als spelbreker. Nu is in het bijbelse denken de dood ook een vijand, geen goed woord voor de dood! En toch kan een christen soms genieten van de schoonheid die zich ontplooit als mensen sterven: in innerlijke overgave aan de Eeuwige, in gelouterde liefde voor de allernaaste. Soms glinstert door de nacht van het afscheid heen een lichtstraal van vrede die met geen pen te beschrijven is. Er is dus geen sprake van een grens aan dat bijbelse genieten. Maar dan op voorwaarde dat mijn genot altijd ook het heil van de naaste op het oog heeft.”

Er is volgens u dus geen grens aan bijbels genieten. Hoe komt het dat we ons als christenen toch vaak schuldig voelen als we genieten?
Troost: “Dat schuldgevoel hoort bij ons menselijk bestaan. Het is een signaal van ons verlangen naar het koninkrijk van God. Heel diep besef je: eigenlijk kan ik alleen ten volle genieten van dit leven, als ik weet dat ook mijn naasten genieten kunnen. Wie daar tot in het extreme bij stilstaat, kan geen seconde meer genieten. Altijd zijn er wel ergens op aarde mensen verdrietig, altijd komen hier of daar mensen iets tekort. Mijn raad is: wees niet vromer dan Jezus was. Hij at en dronk, zelfs zo royaal dat Hij een 'vraatzuchtige en wijnzuiper' werd genoemd. Toch lagen in Zijn dagen de bedelaars langs de kant van de weg. Niet voor niets adviseerde Prediker om te genieten van wat God ons geeft. Je zou anders verdrinken in een zee van ellende!”

Wat hebt u van Prediker geleerd voor wat betreft genieten?
Troost: “Ik leer van Prediker dat ik niet altijd hoef te 'prediken'. Daarmee bedoel ik vooral de zoektocht naar de waarheid, naar een antwoord op levensvragen. Ooit heb ik bloedserieus geprobeerd een antwoord te vinden. Ik heb er mijn boek Morgen zal het Pasen zijn over geschreven, 'een rondgang om het waarom van het lijden'. Ik heb ontdekt dat we geen antwoord krijgen, maar hooguit een ‘handwoord’. Ik leg met Job de hand op mijn mond, en sinds Pasen weet ik dat dat de hand van de Gekruisigde is. Bij Prediker kwam ik ook tegen dat je mag ophouden met elke krampachtige poging jezelf te ontplooien en al je dromen te verwezenlijken. Mijn droom is wat ik hier en nu van God ontvang en daar geniet ik van, met volle teugen!”

Ben Tiggelaar, dat lijkt toch weer tegenstrijdig met het thema van uw boeken?
Tiggelaar: ‘’Nee, ik denk toch van niet. We hoeven ook niet per se iedere droom die we hebben, in daden om te zetten. Ik raad mensen aan om niet alles tegelijk te willen doen. Iets veranderen in je leven kost namelijk heel veel tijd. Streef alleen de dingen na die echt van belang zijn, en probeer intussen te genieten van de goede dingen die je gegeven zijn. Ik verdenk veel mensen ervan dat ze het ene zelfhulpboek na het andere lezen, zonder echt iets van hun leven te maken. Met Prediker zou ik willen zeggen: blijf niet hangen in allerlei bespiegelingen over het leven, maar ga genieten ook doen!”

Lijden

Genieten terwijl de ellende je overspoelt, hoe doen Troost en Tiggelaar dat? Tiggelaar: “Onderzoek naar geluk laat zien dat mensen met een ernstige ziekte op een gegeven moment weer terugkomen op hetzelfde niveau van welbevinden, als vóór hun ziekte. Er is lijden, maar op een gegeven moment is het ook weer mogelijk om te gaan genieten, hoe onmogelijk dat soms ook kan lijken.”

Troost maakte het lijden zelf van heel dichtbij mee, toen zijn dochtertje overleed: “Ja, er zijn momenten waarin genieten zo ongeveer het laatste werkwoord is waaraan je denken kunt. Prediker gaf het zelf ook al aan: ‘Er is een tijd om te lachen, en een tijd om te huilen.’ Wat een zegen dat ik niet altijd blij hoef te zijn. Het hart van Christus weende ook van tijd tot tijd; zou het onze dan ook niet regelmatig van slag mogen zijn? En toch ‘nochtans’… ‘Al zou de vijgeboom niet bloeien, de akker zonder vruchten zijn, al zou er geen olijf meer groeien, al bleef de wijnstok zonder wijn, (…) Ik zal nochtans weer vreugde vinden en juichen in de Heer mijn God’!”