Een druk druk druk gezinsleven
Ben (41) en Annette (40) van Leeuwen wonen met hun vier kinderen in Bemmel, een gemoedelijk dorp in de schaduw van Nijmegen. De rust die het dorp uitstraalt, lijkt het gezin nauwelijks te beïnvloeden. Ouders en kids zijn bijzonder bezige bijen. Het is daarom steevast ‘druk druk druk’ bij de familie Van Leeuwen.
Om die drukte in kaart te brengen, loop ik een middag mee met Annette. De kinderen zijn nog op school als ik om 14.45 uur aanbel en Annette de hand schud. “Is het al tijd?” vraag ik. “Nee, we hebben nog even,” antwoordt de moeder van vier kinderen. We genieten vijf minuten lang van een gesprekje en de stilte in het pas verbouwde huis. Annette verzekert me dat het straks wel anders zal zijn. “De maandag is namelijk vréselijk druk.” Om 15.00 uur springen we op de fiets om Naomi (10), Stan (8) en Myrthe (5) van school te halen. Vanaf het moment dat de kinderen thuis zijn, is het over met de rust. Naomi probeert haar nieuwe karaokeset uit en zingt uit volle borst mee. “Ze hebben allemaal harde stemmen,” verontschuldigt moeder zich, terwijl ze Naomi probeert te temperen. Myrthe is met drie dingen tegelijk bezig: koppeltjeduiken op de trap, stickers plakken en die ‘mevrouw van de EO’ bestuderen. Stan vlucht naar boven om achter de computer te autoracen. “Kopje koffie?” vraagt Annette. Veel tijd is ons niet gegund. Ik moet snel de laatste slokken hete koffie wegwerken, want het is de hoogste tijd om de jongste telg Dim (3) op te pikken bij de peuterspeelzaal. Hups, moeder weer op de fiets op weg naar haar jongste. Dan zijn alle kinderen in huis. Het is inmiddels 16.00 uur. De bel gaat. “Daar zul je ons oppaskind hebben,” roept Annette. Stefan (11) komt binnen gestuiterd en duikt naast Stan achter de computer. Inmiddels heeft Naomi een spelletje op de tafel uitgestald. Rapper Ali B schalt uit de boxen. Dim ligt onder tafel en Myrthe danst door de keuken. Moeder begint onverstoorbaar met koken, terwijl ze de kinderen om zich heen laat spelen. Stan en Stefan zijn het computeren na een halfuurtje zat en komen er ook bij. Ik vlucht snel uit de keuken de woonkamer in, even weg uit de drukte.
Klimrek
Het is 17.00 uur en het eten is bijna klaar. “Mag ik nog een snoepje mam?”, probeert Naomi. “Nee meisje.” “Een appel dan? Of een kauwgompje?” Moeder geeft toe: “Vooruit, een kauwgompje is goed. En ik schil nog wel een appel voor je.” Naomi fluistert me toe: “Zie je, mama wordt niet snel boos.” Dan komt vader thuis op de motor. “Motormuis, motormuis!” joelen de kinderen en ze bespringen hem alle vier. “Ik voel me soms net een klimrek als ik thuiskom,” vertelt Ben me, eenmaal veilig binnen. “Na een lange dag werken, wil je liever even ontspannen, maar dat zit er niet vaak in.” Er moet vroeg gegeten worden op maandag, want Naomi moet naar kerkkoor en Stan naar voetbal en vader naar de tennis. Met één hand hijst moeder de voetbalsokken omhoog, met de ander roert ze in de pan. Tijdens het eten vraag ik de ouders of ze een groot gezin altijd al ambieerden. “Nou en of,” zegt Ben. “We hebben zelfs een dubbel trouwboekje ontvangen van de burgelijke stand, zodat al onze kinderen erin zouden passen. Een elftal leek ons wel wat!” Annette: “Maar nu denken we wel eens: ‘Waar zijn we aan begonnen?’ Ik ben wel dankbaar voor vier gezonde kinderen en zou ze voor geen goud willen missen. Maar een weekendje weg of rustig uiteten komt helaas zelden voor.”
Hulp in aantocht!
Orthopedagoge Jorinde Koeman adviseert gezinnen waar stress een grote rol speelt. Zij ziet bij de familie Van Leeuwen een aantal steeds terugkerende stressfactoren, namelijk de drukke kinderen en de overbelasting van de ouders. Uit het vraaggesprek bleek ook dat de ouders een slechte nachtrust hebben en dat het ochtendritueel in huize van Leeuwen erg chaotisch is. Met de volgende adviezen hoopt Koeman het Bemmelse gezin in rustiger vaarwater te leiden.
Stressfactor 1: Drukke kids
Het gezin heeft erg drukke kinderen. Ten eerste om alle activiteiten die ze ondernemen. “Stel als ouders grenzen aan wat er mogelijk is op het gebied van afspraakjes en activiteiten,” adviseert Jorinde Koeman. “Niet alles hoeft altijd maar te kunnen. Het is logisch dat je je kinderen alles gunt, maar bedenk dat het ook goed voor ze is om soms tot rust te kunnen komen. Creëer momenten waarop iedereen gewoon thuis is en geen verplichtingen heeft.” Ten tweede is het gedrag van de kinderen druk. Ze spelen vaak met elkaar, maar dat loopt nog al eens uit de hand, volgens Annette. Jorinde: “Spelen met elkaar is iets wat veel kinderen niet zomaar onder de knie hebben. Ze moeten veel oefenen en het gaat ook niet altijd goed. Daarnaast hebben ze hulp nodig van volwassenen bij het leren maken van afspraken met elkaar. Spreek bijvoorbeeld van tevoren met je kinderen af wat iedereen gaat doen. Door vooraf afspraken met ze te maken, leren de kinderen hoe ze zelf afspraken kunnen maken en voorkom je een hoop narigheid. Op het moment dat er toch onenigheid komt, kun je de kinderen aanspreken over de afspraken die ze met jou gemaakt hebben, en ze daar ook aan houden.”
Stressfactor 2: Overbelasting ouders
De ouders zijn zelf ook erg druk. Jorinde: “Stem af wanneer een van beiden tijd voor zichzelf heeft. Nu is dat voor Ben de maandagavond en voor Annette de dinsdagavond. Dat is duidelijk. Maar stem ook af op welke momenten jullie beiden nodig zijn in het gezin. Zorg dat je goed op de hoogte bent van elkaars behoefte aan ondersteuning.” Annette heeft er verder soms een handje van om alles zelf te regelen voor de kids. Volgens Jorinde kan ze beter de kinderen meer zelf laten doen: “Ga uit van wat je kinderen al zelf kunnen.” Annette geeft aan dat ze soms ongeduldig wordt van de kinderen, zeker als ze erop los jengelen. Jorinde reageert: “Dit heeft onder andere te maken met haar verwachtingen. Ze verwacht van de kinderen dat ze dingen net zo snel en efficiënt doen als zijzelf. Hierdoor neemt ze hun taken over. Annette haalt zich op die manier veel teveel werk op de hals. De tijdsdruk die ze voelt, ervaren de kinderen helemaal niet, omdat moeder de verantwoordelijkheid hiervoor in handen houdt. Dit zorgt er ook voor dat Annette zich soms een politieagent voelt. Als het veters strikken bijvoorbeeld te lang duurt, doe het dan niet zelf, maar ga het op een rustig moment met je kind oefenen.”
Stressfactor 3: Slechte nachtrust
Uit het gesprek met de ouders bleek dat ze vaak slecht slapen. Annette vertelt over de oorzaak: “Eén van onze kids heeft lang last gehad van onrustige dromen. De laatste tijd gaat het wel beter, maar hij komt alsnog elke nacht uit bed. Het is zeer vermoeiend en ik ben dan ’s ochtends niet zo gezellig.” Ben: “We hebben zelfs een matras voor onze onrustige dromer klaarliggen, vlak naast ons bed.” Jorinde reageert: “Het lijkt erop dat dit een patroon is geworden, dat jullie moeten doorbreken! Spreek overdag met jullie kind af dat hij groot genoeg is om op zijn eigen kamer te slapen. Hij kan bijvoorbeeld voor het slapengaan aan leuke dingen denken. Als hij ‘s nachts wakker wordt, zou je kunnen proberen om hem weer aan vrolijke of grappige dingen te laten denken. Komt hij toch naar jullie toe, breng hem dan terug naar zijn eigen bed en troost hem daar. In het begin zal het nodig zijn om even te blijven zitten, maar breng hem consequent naar zijn eigen kamer. Dit is in het begin moeilijk, omdat je dan steeds zelf uit bed moet komen. Maar op den duur zal het steeds minder vaak voorkomen. Jullie zouden hem om de beurt terug naar bed kunnen brengen.”
Stressfactor 4: Chaotisch ochtendritueel
Dan is er nog het ochtendritueel dat voor menige strubbeling zorgt in huize Van Leeuwen. Jorinde geeft tips: “Een deel van de activiteiten die ’s ochtends plaatsvinden, kun je ’s avonds al voorbereiden. Zeker in een groot gezin is dat slim. Zorg ervoor dat de kinderen ’s avonds gebadderd zijn en dat je samen met hen hun kleding voor de volgende dag klaarlegt. De ontbijttafel kun je ook al ’s avonds klaarzetten. Met de oudste kinderen, Naomi en Stan, kun je duidelijke afspraken maken over hoe laat ze bij het ontbijt worden verwacht. Je hoeft dit vervolgens niet steeds te controleren, maar roep één keer als het tijd is en ga ervan uit dat ze op dat moment ook klaar zijn. Heel belangrijk, geef ze een compliment als ze op tijd zijn! Laat de verantwoordelijkheid bij henzelf en laat het ook gerust een keer (bijna) misgaan. Je hoeft dan ook niet boos te worden, maar laat wel duidelijk weten dat ze groot genoeg zijn om op tijd klaar te zijn. Myrthe kan ook al heel wat zelf. Moedig haar aan en help alleen met de dingen die ze echt nog niet alleen kan. Dim heeft nog hulp nodig en daar heb je met deze aanpak meer tijd voor. Het laatste advies is: verdeel als ouders de taken. De één helpt bij het aankleden en tanden poetsen, de ander zet het ontbijt klaar en vangt de kinderen op als ze klaar zijn.”
Wat vindt het gezin van de tips?
Het gezin is met name blij met de tips op het gebied van meer verantwoordelijkheid uit handen geven. Annette zegt: “Het is inderdaad zo dat ik graag alles zelf doe; de dingen gaan dan gewoon sneller. Dat heeft Jorinde goed ingeschat! Ik zie in dat ik de kinderen meer ruimte moet geven. Ook de tip over hoe ze met de ‘nachtbreker’ om moeten gaan, willen de ouders gaan toepassen. Tot slot gaan Annette en Ben met Naomi en Stan een vaste tijd afspreken waarop de twee oudsten aan de ontbijttafel worden verwacht. “Een eerste stap om ze meer verantwoordelijkheid te geven!”
Martine Geerts
Foto’s: Gert Jan van der Tuuk
Adviezen van Jorinde
In een gezin zijn er zogenaamde spitsmomenten die extra vragen van ouders, die extra druk of chaotisch verlopen. Voorbeelden zijn het opstaan en naar school gaan, het avondeten en het slapen gaan. Dit zijn momenten waarop er veel handelingen moeten gebeuren en waarbij een er een (voor de ouder) duidelijke tijdsdruk is.
Het is handig om de volgende punten in de gaten te houden:
•Blijf rustig, ook al is de situatie op dit moment even chaotisch, bedenk dat als jij rust uitstraalt dit een positief effect op je kind kan hebben. Tel desnoods even tot tien en bedenkt dat je kind niet per se tegenwerkt, maar de tijdsdruk die jij hebt niet ervaart en reageert op jouw stressgevoel.
•Concentreer je niet alleen op alle dingen die je nog moet doen, maar besteed ook aandacht aan wat je kind wil vertellen, maak een praatje. Vooral aan tafel kan je door een gezellig gesprek aan te knopen, in plaats van alleen op het eten te letten, de sfeer verbeteren en eet je kind uiteindelijk zelfs vaak beter!
•Houdt goed in de gaten wat je wel en niet van je kind kan en mag verwachten. Laat je kind zoveel mogelijk taken als hij of zij kan zelfstandig uitvoeren. Hierdoor maak je de situatie uitdagend en krijgt je kind meer verantwoordelijkheid.
•Geef complimenten voor gedrag dat je graag wil zien; vaak zien we de positieve dingen niet eens, die beschouwen we als vanzelfsprekend. Terwijl de negatieve dingen ons wel altijd opvallen! Ook complimenten aan een ander gezinslid werken voor kinderen vaak stimulerend om goed gedrag te laten zien en zo ook een complimentje te verdienen.
•Probeer negatief gedrag niet steeds te benoemen, maar noem juist het gewenste gedrag. Als je kind ’s ochtends rondjes aan het rennen is, zeg dan niet dat het heel vervelend en druk is (wat natuurlijk wel het geval is!), maar zeg dat je wil dat hij of zij zich gaat aankleden.
